ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 4^ον

Η σημερινή οδό Αργυρού Μάθεση στη πόλη της Σαλαμίνας που όταν πρώτο οικοδομήθηκε ο Ι. Ναός του Αγίου Δημητρίου, ήταν το ρέμα Μαράκα και έκανε ζημιές στο κτήριο του Ναού.

 

Ο Ιστορικός Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου Σαλαμίνας και η κτητορική οικογένεια Μάθεση.

 

Οι περισσότεροι ιστορικοί, Έλληνες και ξένοι, αναφέρουν πως η Παλιγγενεσία της Ελλάδος ήταν υπόθεση καθαρά θρησκευτική. Δηλαδή κατατρεγμένοι όπως οι αρματολοί και κλέφτες ορθόδοξοι χριστιανοί, να βρίσκουν κοινό σημείο αναφοράς, ώστε να συμμαχούν και ενοποιούν σε μεγάλο βαθμό τις επιδιώξεις τους στη Φιλική Εταιρεία ενώ κατείχαν κοινά χριστιανικά ιδεώδη, εναντίων πάντα της κραταιής Οθωμανικής αυτοκρατορίας που ‘’…τα σκέπαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά…’’ κατά τον ποιητή! 

Το επαναστατικό κόχλασμα εκείνων των ημερών ήταν τόσο έντονο που καθιστούσε πια επικίνδυνη κι αδύνατη την αναβολή της εξέγερσης παρά το γεγονός ότι από τις 14 έως τις 20 Μαρτίου του 1821, έλαβαν χώρα σε διάφορες περιοχές της Πελοποννήσου επιθέσεις εναντίον Οθωμανών. Στη Κούλουρη φυσικά, δεν έμειναν αμέτοχοι, ο Διονύσιος Μενδενίτσης και τοποτηρητής Σαλαμίνας μαζί με τους ιερείς εμψύχωναν, μεταλαμπάδευαν την φλόγα της λευτεριάς από την τότε Μητρόπολη της Κούλουρης, τον Άγιο Δημήτριο, στους πατριώτες χριστιανούς.  Από τις 24 Μαρτίου του 1821 αναφέρει το χειρόγραφο του Σαλαμίνιου Παρασκευά Πάλλα ότι: ‘’Ανεχώρησεν ο Γκλίστης, ο Μάθεσης και οι άλλοι για την απελευθέρωση της Ακροπόλεως των Αθηνών [...] και τους προέπεψαν ο λαός και ιερείς ενδεδυμένοι τας ιερατικάς στολάς, ανά χείρας έχοντες αγίας εικόνας ψάλλοντες ικετευτηρίους ευχάς…’’  

Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, το νησί, συνέβαλε τα μέγιστα με υπεράνθρωπες  προσπάθειες, η αρωγή του είναι άξια επαίνου και αναφοράς. Η Σαλαμίνα εκπλήρωσε στο έπακρο τα εθνικά της καθήκοντα και οι Κουλουριώτες στάθηκαν επάξια στο ύψος των περιστάσεων.

Στην Επανάσταση του 1821 έλαβαν δραστήρια μέρος με επικεφαλής τον Γεωργάκη Γκλίστη καθώς και τους Ανάργυρο Μάθεση,  Γιωργάκη Μάθεση, Ιωάννη Βιέννα, κ.ά. Πολύ σημαντική ήταν και η βοήθεια που πρόσφερε στον Αγώνα η Ι. Μ. Φανερωμένης. Το 1823 εγκαταστάθηκε το Εκτελεστικό και το Βουλευτικό σώμα της Προσωρινής Διοίκησης της επαναστατημένης Ελλάδας ενώ το 1824 μεταφέρθηκε το τυπογραφείο όπου εκδόθηκε το πρώτο φύλλο της ''Εφημερίδας των Αθηνών'',από τον Γ. Ψύλλα.

Ο πρώτος ναός του Αγίου Δημητρίου χτίστηκε γύρω στα 1675 μ.Χ. στον ‘’οικισμό’’ (δηλαδή στον τόπο που διέμεναν) η οικογένεια Μάθεση μετά από θαύμα και φυσικά έτσι κάλυψε τις θρησκευτικές ανάγκες της οικογένειας, διότι εκεί ήταν ήδη, από πολλά χρόνια ανεπτυγμένα τα υποστατικά τους. Το ναΰδριο ανεγέρθη επί Βενέτικης κυριαρχίας του νησιού και κάτω από την εξουσία του Φραγκίσκου Μοροζίνι Δόγη της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας (1688 - 1694). Λίγο πριν τελειώσει το 1693 και λίγο πριν το θάνατό του ο Μοροζίνι στο Ναύπλιο, διέταξε την κατασκευή πύργου για την καλύτερη ασφάλεια του ανοιχτού λιμανιού της, όπως και την ανέγερση τείχους, ορίζοντας παράλληλα προβλεπτή του νησιού της Αίγινας, το Δομένικο Μαλιπιέρο, στον οποίο υπήχθη και η Σαλαμίνα. Κατόπι το 1715 συνάγεται πως η Σαλαμίνα πέρασε στην ηγεμονία της Οθωμανικής αυλής του Καπουδάν Πασά κι ότι υπήρχε ήδη το ναΰδριο του Μυροβλήτη Αγίου Δημητρίου.

Αρχικά κτίστηκε ένα μονόχωρο ναΰδριο που τους βαριούς Χειμώνες, μαζί με το νερό κατέβαζε σαθρά υλικά το ρέμα Μαράκα και γέμιζαν λάσπες οι προσβάσεις του Ιερού Ναού.

Στα πρώτα χρόνια της ύπαρξής του, το μικρό ναΰδριο του Αγίου Δημητρίου, παράλληλα με τις θρησκευτικές ανάγκες που κάλυπτε των πιστών, λειτούργησε και σαν κοιμητηριακός Ναός, διότι στο προαύλιο της νότιας πλευράς του θάβονταν οι πρώτοι οικιστές έως ότου έγινε, σε άλλη περιοχή, το κοιμητήριο της Σαλαμίνας. 

Ο Ι. Ναός του Αγίου Δημητρίου ως εξής έγινε και η πρώτη ενορία της Σαλαμίνας, καθώς και ο Μητροπολιτικός ναός μέχρι το 1935. Ενώ ανακαινίσθηκε για πρώτη φορά, κατόπιν από 131 χρόνια της παρουσία και προσφορά του στη Κούλουρη, το 1806, από τον γόνο της ίδιας κτητορικής οικογένειας, τον Γιωργάκη Μάθεση. Διότι το πρώτο κτίσμα του Ιερού Ναού του Αγίου Δημητρίου καθώς είχε ανεγερθεί περίπου το 1675, αλλά το ρέμα του Μαράκα (σημερινή οδό Αργυρού Μάθεση) στις βαριές νεροποντές ‘’φούσκωνε’’ κι έκανε ζημιά στο κτήριο του ναού οπότε ήταν ανάγκη η τότε Μητρόπολη του Νησιού να ανακατασκευαστεί και θωρακιστεί όσο γινόταν αρτιότερα. 

 

Από σαλαμινιακό έγγραφο της Δημογεροντίας μαθαίνουμε ότι το 1806, ο Γεώργιος Μάθεσης είχε αναλάβει με δικές του δαπάνες να ανεγείρει την εκκλησία του Αγ. Δημητρίου, πάνω σε παλαιότερη και ήδη πολύ σαθρή.

‘’….. Ἐπειδὴ ὁ  θεῖός τε καὶ σεβάσμιος ναὸς ὁ ἐν τῇ ἡμετέρᾳ χώρᾳ τῆς νήσου Κούλουρου εὑρισκόμενος τοῦ ἁγίου ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος Δημητρίου ἐπωνομαζόμενος, ἐκ τῆς παλαιότητος ἐσαθρώθη καὶ εἰς μέγα κρημνισμὲν ἔφτασε νὰ ἔλθῃ, ὥστε κατήντησε νὰ ἐπαπειλῇ καὶ κίνδυνον μεγάλον εἰς τοὺς εὐσεβεῖς χριστιανοὺς τοὺς ἐκεῖσε χάριν εὐλαβείας καὶ προσκυνήσεως εἰσερχομένους, τοὺς ἐφημερεύοντας, εὑρέθη τις χριστιανὸς θεοφιλὴς ἀπὸ τοὺς ἐνταῦθα συμπολίτας Γεώργιος Μάθεσης ὀνομαζόμενος, ζήλῳ θείῳ κινούμενος νὰ κρημνίσῃ τὰ σαθρὰ ἐκεῖνα τοιχεῖα τοῦ αὐτοῦ ἱεροῦ ναοῦ, καὶ νὰ ἀνακαινίσῃ αὐτὰ μὲ δαπάνην ἰδίων του ἐξόδων, καὶ νὰ ἀποκαταστήσῃ αὐτὸν στερεὸν μᾶλλον τῶν ἀρχαίων στοιχείων καὶ ἐστάθη κτήτωρ τῆς ἐκκλησίας αὐτῆς καὶ οἰκοκύρης μὲ τὸ νὰ τὴν ἀνήγειρεν ἐκ θεμελίων, καὶ βάθρων αὐτὴν διὰ ἰδίων αὐτοῦ ἀναλημμάτων καὶ ἐξόδων, καὶ μὲ τὸ νὰ ἔμεινεν εἰς χρέος ἐξοδεύοντας οἰκεῖα αὐτοῦ καὶ ὥστε εἰς τὸ ἑξῆς νὰ μὴν ἀπειλῇ κίνδυνον εἰς τοὺς εὐσεβεῖς χριστιανοὺς τοὺς ἐν αὐτῷ ἐφημερεύοντας…….’’ 

Ο ιστορικός Ναός του Αγίου Δημητρίου στη Σαλαμίνα καταγράφεται παρά τον Δημήτριο Βικέλα στο βιβλίο του: "H Ελλάς προ του 1821 υπό Δ. Βικέλα’’ του 1884, καθώς  αναφέρει:

 ‘’…Η οικοδομή εκκλησιών νέων επ’ ουδενί λόγω επετρέπετο εις τους χριστιανούς. Αλλά και προς επισκευήν των παλαιών απητείτο άδεια ειδική εκάστοτε, ήτις αντί πολλών χρημάτων και μετά πολλής δυσκολίας επετυγχάνετο. Οι κάτοικοι του Μυστρά (έτει 1805) και ο Γ. Μάθεσης με εκκλησία, εις Άγιο Δημήτριο (έτει 1806) εξηγόρασαν τοιαύτην άδειαν εις των εν Κωνσταντινούπολει τουρκικών τεμενών ανά τριακόσια ασημένια γρόσια δι έκαστην των επισκευασθησομένων εκκλησιών……Ουδέ κώδωνας επετρέπετο να έχωσιν οι Χριστιανοί εις τας εκκλησίας αυτών….’’

 Παρατηρούμε λοιπόν (κατά τον Δ. Βικέλα) ότι εκείνα τα μαύρα χρόνια της Οθωμανικής κατοχής πως δεν μπορούσε κανένας χριστιανός να ανεγείρει καινούργια εκκλησία εκτός εάν ήταν ανάγκη να επισκευασθεί κάποια παλαιότερη, μα και πάλι θα έπρεπε να δαπανηθούν πάρα πολλά χρήματα ώστε να λάβουν την ειδική άδεια για την επισκευή του Ιερού Ναού! Πάντα κατά τον Δ. Βικέλα, κατέθεταν για την άδεια επισκευής, τριακόσια γρόσια για κάποιο Τέμενος της Κωνσταντινούπολης (στην οικογένεια Μάθεση μάλιστα, μέχρι πρόσφατα, αναφερόταν ότι όλοι μαζί οι Μαθεσσαίοι έδωσαν για τα χρήματα της ποινής του Αγίου Δημητρίου, στους τούρκους, λέγοντας αστειευόμενοι: ‘’Τούρκο είδες άσπρα θέλει, κι άλλον είδες κι άλλα θέλει’’).    

Ο Ήρωας Αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης είχε ζητήσει (να τον χορταριάσουν στον Αί Δημήτρη των Μαθεσσαίων στη Κούλουρη,  στον τότε Μητροπολιτικό Ναό της Σαλαμίνας)

"…μωρέ βόλι οχτρού είτε το χτικιό (εννοούσε τη φυματίωση) με ρίξει στο σκοτάδι, στον Άι Δημήτρη των Μαθεσσαίων να με χορταριάσετε." *

*)Αναφορά του Επίσκοπου Μενδενίτσης Τοποτηρητή Σαλαμίνος και Δερβενοχωρίων, Διονύσιου (1821 – 1827). 

Μάλιστα, ο Δ. Αινιάν στη βιογραφία του Γεωργίου Καραϊσκάκη, αναφέρει: ‘’… αφήσας τελευταίαν παραγγελίαν να τον ενταφιάσωσιν εις μια μεγάλην εκκλησίαν… ‘’και σημειώνει στο τέλος της σελίδας: ‘’Την εν Σαλαμίνι εκκλησίαν του Αγίου Δημητρίου’’ ….

 Έτσι και οι Έλληνες τίμησαν την επιθυμία του. 

Το απόγευμα της 22ας Απριλίου του 1827 έπεσαν πυροβολισμοί από ένα οχύρωμα. Κρητικοί αγωνιστές προκαλούσαν τους Τούρκους και εκείνοι απαντούσαν. Ο Καραϊσκάκης - άρρωστος βαριά από φυματίωση, έφτασε έφιππος στον τόπο της συμπλοκής. Μια σφαίρα τον τραυμάτισε θανάσιμα στο υπογάστριο. Ήταν η αρχή του τέλους. Λέγεται ότι ο Θοδωρής Κολοκοτρώνης όταν έμαθε για τον θάνατο του Καραϊσκάκη, έπιασε τα μάγουλά του, δίπλωσε τα πόδια σταυροπόδι και θρήνησε γοερά ‘’σαν γυναίκα’’!

Ο τάφος σήμερα του ήρωα Γεώργιου Καραϊσκάκη μέσα στον Ναό.

Το Μηνολόγιο του Ιστορικού Ναού καθώς ο Παππάς Ιωάννης Γαλαξιδιώτης κατέγραψε τον θάνατο και την ταφή του Αρχιστράτηγου Γεωργίου Καραϊσκάκη στον Ναό του Μυροβλύτη Άγιο Δημήτριο 1827 /22 Απρίλη 

Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης ενταφιάστηκε με όλες τις τιμές και παρουσία Ελλήνων αξιωματούχων στο ναό του Αγίου Δημητρίου στη Σαλαμίνα, όπου ο Στρατάρχης εκκλησιαζόταν κι έχοντας επαφές με τους κτήτορες του Ιερού Ναού. Έξω από την κύρια είσοδο της εκκλησίας έμεινε η σορός ενταφιασμένη του Καραϊσκάκη, για τα επόμενα 8 χρόνια μέχρι το 1835. Σε όλο αυτό το διάστημα, παλιοί συναγωνιστές του Καραϊσκάκη αλλά κι ο Βασιλέας Όθωνας με την κουστωδία του ταξίδευαν μέχρι τη Σαλαμίνα καθώς έδιναν το παρών σε μνημόσυνα και τελετές εις μνήμην του ήρωα.

Τον Οκτώβριο του 1874, πάλι μέλος της οικογένειας Μάθεση ο Κοσμάς Ν. Μάθεση (εγγονός του Γιωργάκη Μάθεση) μαζί τον Ιωάννη Σ. Ανδριανού και του Παπαϊωάννου Πάλλα που ήταν εκκλησιαστικοί Σύμβουλοι προέβησαν σε προέκταση του ιστορικού Ναού. Με τούτη την οικοδομική δραστηριότητα επιμηκύνθηκε η δυτική πλευρά του, φέρνοντας έτσι τον τάφο του Αρχιστράτηγου Γεωργίου Καραϊσκάκη πλέον μέσα στο εσωτερικό, προστέθηκε ο γυναικωνίτης και πυργοειδές κωδωνοστάσιο, ενώ διαπλατύνθηκε η νότια πλευρά του κτηρίου με υπόστεγο. Η μορφολογία του ιστορικού μνημείου, με εξαίρεση τον περίτεχνο τρούλο του, παρουσιάζεται Δωρική.

 ‘’Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΕΝ ΑΡΧΗ ΩΚΟΔΟΜΗΘΗ ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ  Σ. ΜΑΘΕΣΗ ΤΗΝ 1 ΜΑΡΤΙΟΥ 1806, ΕΚ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΔΕ ΚΑΤΑ ΤΟ ΗΜΙΣΥ ΠΡΟΣΤΕΘΕΝ ΑΝΗΓΕΡ_ΘΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ 10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1874 ΤΗ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΜΟΝΟΝ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ  ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΚΟΣΜΑ Ν. ΜΑΘΕΣΗ [ΕΓΓΟΝΟΥ ΤΟΥ ΑΝΩ Γ. ΜΑΘΕΣΗ] ΙΩΑΝΝΟΥ Σ. ΑΝΔΡΙΑΝΟΥ ΚΑΙ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΠΑΛΛΑ  ΚΑΙ ΕΠΙ ΔΗΜΑΡΧΟΥ Α. ΚΟΥΛΛΟΥΡΗ’’

 

 Συνεχίζεται.