ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 21ον… Ιερός Ναός Άγιου Δημητρίου των Μαθεσσαίων, στη Σαλαμίνα.

 Ο Ιερός ιστορικός Ναός Άγιου Δημητρίου των Μαθεσσαίων, στη Σαλαμίνα.

Η πρώτη εφέστια και θαυματουργη εικόνα του Αγίου Δημητρίου στη Σαλαμίνα.

Ο ιστορικός Ιερός Ναός εξαλλάχθηκε μέχρι σήμερα, σε τέσσερις οικοδομικές φάσεις.  

 

Α’ φάση) Ο πρώτος ναός του Αγίου Δημητρίου χτίστηκε γύρω στα 1675 μ.Χ. στον ‘’οικισμό’’, (δηλαδή στον τόπο που διέμεναν) της οικογένειας Μάθεση. Ενώ μετά από θαύμα που λέγετε ότι έγινε σε κάποιον Ιωάννη Παχή, και με την παρότρυνση του θαύματος αυτού συνήνεσε η οικογένεια Μάθεση στην οικοδόμηση του ναΰδριου καθώς κάλυπτε και τις θρησκευτικές ανάγκες της οικογένειας. Διότι εκεί υπήρξαν ήδη, από χρόνια ανεπτυγμένα τα υποστατικά τους. Το ναΰδριο ανεγέρθη επί Βενέτικης κυριαρχίας του νησιού (οι Βενετοί έγιναν κύριοι σχεδόν όλης της νότιας Ελλάδας) κάτω από την εξουσία του Φραγκίσκου Μοροζίνι, Δόγη της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας (1688 - 1694) και επί της τρίτης εκστρατεία του κατά των Οθωμανών.

 

                             Ο σημερινός ιστορικός Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου στη Σαλαμίνα

Β’ φάση) Το 1803 πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη ο Γεώργιος (Γιωργάκης) Σ. Μάθεση με τον ΠαπαΔημήτριο Πάλλα και τον πρωτότοκο γιό του Αργύρη (Αναγνώστη) Γ. Μάθεση για να πληρώσουν/εξαγοράσουν άδεια δια την ανακαίνιση του Ιερού Ναού.   ‘’…Η οικοδομή εκκλησιών νέων επ’ ουδενί λόγω επετρέπετο εις τους χριστιανούς. Αλλά και προς επισκευήν των παλαιών απητείτο άδεια ειδική εκάστοτε, ήτις αντί πολλών χρημάτων και μετά πολλής δυσκολίας επετυγχάνετο. Οι κάτοικοι του Μυστρά (έτει 1805) και ο Γ. Μάθεσης με εκκλησία, εις Άγιο Δημήτριο (έτει 1806) εξηγόρασαν τοιαύτην άδειαν εις των εν Κωνσταντινούπολει τουρκικών τεμενών ανά τριακόσια ασημένια γρόσια δι έκαστην των επισκευασθησομένων εκκλησιών…’’ Αναφέρει το 1884 ο Δημήτριος Βικέλας στο βιβλίο του: "H Ελλάς προ του 1821 υπό Δ. Βικέλα’’.

Επίσης ‘’Σύμφωνα με το επίσημο δίκαιο, κατά τους αιώνες της τουρκοκρατίας δεν επιτρεπόταν η ίδρυση και κατασκευή μη-ισλαμικών ναών σε χωριά και σημαντικούς οικισμούς. Κατά την Χανεφιτική σχολή Δικαίου που ήταν αποδεκτή στην Οθωμ. Αυτοκρατορία, επιτρεπόταν η επισκευή αυτών των λατρευτικών κτισμάτων που υπήρχαν πριν από την κατάκτηση και εφ' όσον αυτή είχε γίνει με κάποια συνθήκη. Σύμφωνα με έναν εξέχοντα νομομαθή της εποχής, οι εκκλησίες που κτίστηκαν μετά την σύναψη συνθηκών έπρεπε να γκρεμιστούν και να τιμωρηθούν οι αίτιοι της κατασκευής. Στην πράξη έγινε δεκτό ότι μπορούν να επισκευάζονται κατεστραμμένοι ναοί, χωρίς να γίνονται μεγαλύτεροι και με τη χρήση ίδιων υλικών.’’ (Παπαγεωργίου, Στέφανος Π. (2005). Από το γένος στο έθνος: Η θεμελίωση του Ελληνικού κράτους 1821-1862 (2η έκδοση). Αθήνα: Παπαζήση. ISBN 960-02-1769-6).

Έτσι το ταπεινό κτίσμα του Αγίου Δημητρίου στη Κούλουρη είχε την ατυχία να γειτονεύει με δυο μεγάλα ‘’εμπόδια’’ για την επιβίωσή του. Ήταν ο ξεροπόταμος Μαράκας (σημερινή οδό Ανάργυρου Μάθεση) όπου τον Χειμώνα καθώς φούσκωνε, κατέβαζε φερτά υλικά και κατέστρεφε σιγά- σιγά το κτίσμα του Ναού ενώ παράλληλα καθίστατο άκρα επικίνδυνο για τους πιστούς. Τα δεύτερο, μόλις 100 μέτρα πιο πάνω από την Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου ήταν το Καντζάκιο. Δηλαδή Ο Οθωμανός Καζάς (η επαρχία, το επαρχείο) ήτο υποδιαίρεση του Σαντζακίου (του νομού), ο δε προϊστάμενος του Καζά έλεγετο Καϊμακάμης (Καϊμακάμ=έπαρχος). Ο Καϊμακάμης είχε λοιπόν την επίβλεψη της περιφέρειας ενός ιεροδικείου (ενός Καδή δικαστού-ιεροδίκου, προέδρου του Ιεροδικείου, δικάζοντας κατά τον ιερόν νόμον του Κορανίου. Ανώτατος βαθμός του Καδή ήτο ο Καζασκέρης (στρατοδίκης ή στρατιωτικός ιεροδίκης) υπήρξε και ένας βοεβόδας (εισπράκτορα των φόρων του Οθωμανικού Δημοσίου) και έναν ή δύο μπουλούκμπαση (αστυνομικούς).

Το ρέμα Μαράκα που διαμορφώθηκε (καθόλου τυχαία) στη σημερινή οδό Αργυρίου Μάθεση.

Ο Γιωργάκης και οι συγγενείς του μάζεψαν τα ασημένια γρόσια που χρειαζόταν για να εξαγοραστεί η άδεια, κατά την Οθωμανική νομοθεσία, από την Κωνσταντινούπολη και μέχρι το 1806 που εγκαινιάστηκε την 1η Μαρτίου είχε αναστηλωθεί όλος ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου. Οι Κουλουριώτες δοξάζοντας τον Θεό κάτω από το προσκυνητάρι δώρισαν εικονογράφηση πορτρέτου του κτήτορα Γεωργίου Σ. Μάθεση. Και δυστυχώς το 1879, κατέστρεψε το πορτρέτο του Γιωργάκη για άγνωστους λόγους, ο τότε εφημέριος Περικλής Μεθενίτης!

Ο Γιωργάκης Σ. Μάθεσης σκοτώθηκε με την πρώτη μάχη για την απελευθέρωση της Ακρόπολης των Αθηνών μαζί με τον γιό του Κοσμά και ο Ανάργυρος Μάθεσης έφερε τα οστά και τα ενταφίασε μέσα στον ναό λόγω που ήταν κτήτορες.

 

      Στις 10 Οκτωβρίου του 1974 έγινε η προέκταση του Ιερού Ναού. Η επιγραφή υπάρχει ακόμη στην ίδια θέση που την έθεσαν  εκείνοι που συνεργάστηκαν για την προέκταση. 

Γ’ φάση)  Τον Οκτώβριο του 1874, πάλι μέλος της οικογένειας Μάθεση, ο Κοσμάς Ν. Μάθεση (εγγονός του Γιωργάκη Μάθεση) μαζί τον Ιωάννη Σ. Ανδριανού και του Παπαϊωάννου Πάλλα που ήταν εκκλησιαστικοί Σύμβουλοι προέβησαν σε προέκταση του ιστορικού Ναού. Με τούτη την οικοδομική δραστηριότητα επιμηκύνθηκε η δυτική πλευρά του, φέρνοντας έτσι τον τάφο του Αρχιστράτηγου Γεωργίου Καραϊσκάκη πλέον μέσα στο εσωτερικό, προστέθηκε ο γυναικωνίτης και πυργοειδές κωδωνοστάσιο, ενώ διαπλατύνθηκε η νότια πλευρά του κτηρίου με υπόστεγο. Η μορφολογία του ιστορικού μνημείου, με εξαίρεση τον περίτεχνο τρούλο του, παρουσιάζεται Δωρική.

 Ο Γεώργιος Λαμπάκης, εκείνο τον καιρό, της επέκτασης του Ι. Ναού, φωτογράφησε δύο επιγραφές στον Άγιο Δημήτριο των Μαθεσαίων. Θα ασχοληθούμε, με την επιγραφή που βρέθηκε κάτω από το δάπεδο και αναφέρει:  

‘’ΔΙ’ ΕΞΟΔΟΥ ΔΙΜΟΧΤΙΤΟΡΟΝ ΓΙΟΡΓΑΚΗ ΜΑΘΕΣΗ 1821’’

Η αντιγραφή της επιγραφής (με τη γραφή του έφορου Γεωργίου Λαμπάτη) που ανακαλύφθηκε μέσα στο πάτωμα της Εκκλησίας. 

Η επιγραφή πάνω στη μαρμάρινη πλάκα δεν έμαθα που βρίσκεται, μπορεί να υπάρχει ακόμη θαμμένη και μέσα κάπου στον ιστορικό ναό. Η φωτογραφία όμως του Γ. Λαμπάκη (στις 12 Ιουλίου 1885 διορίσθηκε στην Ελλάδα έφορος χριστιανικών αρχαιοτήτων), υπάρχει  επί του Αρχείο της Οικογένειας Λαμπάκη και πιθανό στο Βυζαντινό Μουσείο καθότι η συλλογή του βρίσκεται εκεί.

Μέχρι το 1935 ήταν Μητροπολιτικός Ναός της Σαλαμίνας.

 

Δ’ φάση) Το δεξί κλίτος του ναού (αφιερωμένο στον Άγιο Ραφαήλ) είναι κτίσμα του 1973.