Η αρχαία χώρα των Μεγαρείς, βρισκόταν ανάμεσα της Αττικής και της Κορίνθου, κάλυπτε δε το σημερινό τόπο της Δυτικής Αττικής. Απ’ τον Κορινθιακό κόλπο, έφθανε στον Ισθμό έως και τον Σαρωνικό. Αυτό της έδινε το πλεονέκτημα να έχει πρόσβαση σε δύο διαφορετικές θάλασσες. Η θάλασσα ήταν η μόνη διέξοδος των Μεγαρέων καθώς ήταν περικυκλωμένοι από πολύ ισχυρούς γείτονες που πάντα εποφθαλμιούσαν την περιοχή τους. Η Μεγαρίδα αποτελούταν από πέντε ‘’γνωστές/κύριες’’ οικιστικές περιοχές με κέντρο/’’πρωτεύουσα’’ τα Μέγαρα, στη κλασική εποχή, ενώ κατά χρονικά διαστήματα, στα αρχαία συγγράμματα, τις αποδίδονται άλλες έξη οικιστικές περιοχές που η θέση τους σήμερα δεν έχουν ταυτοποιηθεί και άλλες τρεις προγενέστερες, στα Νότιο Δυτικά, που αργότερα κατακτήθηκαν απ’ τους Κορίνθιους ανεβάζοντας έτσι το σύνολο σε δεκαπέντε οικιστικές περιοχές της Μεγαρίδος γης.
Οι οικιστικές περιοχές της Μεγαρίδος ήταν:
1η ) Μέγαρα ή ‘’Μεγάρα’’:
Η ονοματοδοσία της πρωτεύουσα στη ‘’πολιτείας/χώρα’’ της Μεγαρίδος, Μέγαρα, έχει διάφορες εκδοχές. Ο Ηρόδοτος και ο Στέφανος ο Βυζάντιος αποδίδουν την ονομασία των Μεγάρων στο γιό του Δία και μιας Σιθνίδας νύμφης, τον Μέγαρο, που διασώθηκε απ’ το κατακλυσμό του Δευκαλίωνα καταφεύγοντας στα ‘’άκρα της Γερανίας’’.
Η ονομασία Μέγαρα διατηρήθηκε από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα και μόνο στο Μεσαίωνα απαντάται ο τύπος "Μάγαρα" για την πόλη. Στις γραπτές μαρτυρίες που διασώζουν τις δύο κύριες διαφορετικές εκδοχές για την ονομασία της πόλης συναντάμε κι εκείνη του Παυσανία, καθώς καταγράφοντας την άποψη των Μεγαρέων, τη συσχετίζει με τα "μαγάρα", τα ιερά της Δήμητρας, τα οποία έφτιαξαν για πρώτη φορά όταν βασιλιάς ήταν ο Καρ, γιος του Φορωνέα, προς τιμή της θεάς, η λατρεία της οποίας ήταν πανάρχαια στη Μεγαρίδα.
Μεγάρα, πάλι, ήταν και η σύζυγος του ήρωα των Θηβών Ηρακλή όπου γεννήθηκε, έζησε, πέθανε και ετάφη στα Μέγαρα, όπου ο Παυσανίας αναφέρει πως είδε τον τάφο της.
2η ) Νισαία:
Η ονομασία της κώμης και επίνειο των Μεγάρων στο Σαρωνικό, Νισαία, προέρχεται από τον Ιδρυτή της καθώς αναφέρεται ο Νίσος, ο γιος του Πάμφυλου (αυτός ο Νίσος, είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον Νίσο, το γιό του Πανδίων που βασίλευσε στα Μέγαρα). Δυστυχώς, όμως, η ιστορική γεωγραφική ‘’ομίχλη’’ σκεπάζει κι αυτή τη τοποθεσία όπως τις περισσότερες της αρχαίας Μεγαρίδας χώρας… Η μυθολογική παράδοση των Μεγάρων αναφέρει την ύπαρξη Βασιλέων που κυβέρνησαν την πόλη, οι οποίοι προερχόντουσαν από πανάρχαιους λαούς όπως οι Λέλεγες και οι Κάρες.
3η ) Παγές ή Πηγές:
Η αρχαία πόλη Παγές βρίσκονταν στη περιοχή του σημερινού Αλεποχωρίου και ήταν ένα σταθερό αδιαφιλονίκητο, πάντα Μεγαρικό λιμάνι, απ’ τα εκείνα τα βόρεια επίνεια των Μεγάρων στον Κορινθιακό κόλπο.
Η ονομασία της πόλης πιθανόν να είναι σύνθετη προερχόμενη απ’ τις: (παγ+ες), όπου και φανερώνει (παγιωμένη είσοδο), δηλαδή το λιμένα που ήταν αμετάβλητος, αδιάτμητος της Μεγαρίδος, και που επικοινωνούσαν οι Μεγαρείς με τις κτίσεις τους στη Μεγάλη Ελλάδα και τα άλλα μέρη, στα Δυτικά, που είχαν αποικίες. Πιο σύνηθες όμως, για την ονομασία των Παγών είναι, πως βόρειά τους υπήρξαν πηγές.
Στις Παγές, αναφέρει ο Παυσανίας υπήρχε το άγαλμα της θεάς Άρτεμις της επικαλούμενης Σωτήρας. Υπήρχε ακόμη και το ηρώον του Αιγιαλέως, υιού του Αδράστου και ονομάζονταν Αιγιαλείο. Κατά την δεύτερη εκστρατεία των Αργείων εναντίον των Θηβαίων ο Αιγιαλεύς φονεύθηκε κατά την μάχη του Γλισάντος οι συγγενείς του τον έφεραν στις Παγές όπου και τον έθαψαν.
4η ) Αιγόσθενα:
Η πόλη στα αρχαία Αιγόσθενα ήταν ο κατεξοχήν τόπος της λατρείας του θεραπευτή ήρωα Μελάμποδα. Το τοπωνύμιο Αιγόσθενα λέγουν αρκετοί ιστορικοί πως οφείλεται στον τοπικό θεό που ήταν αρχικά αιγόμορφος. Το όνομα Μελάμπους αποτελεί υπαινιγμό στην αρχική φύση του θεού ως μαυρόποδου κατσικιού (συγγενικό ήταν το επίθετο του Διονύσου μελάναιγες, (Ερμιόνη, Κορ. Λακωνίας) με τη λατρεία του οποίου παρέμειναν στενά σχετισμένοι οι αιγόκεροι).
Melampus, Pauly-Wissowa, R. E. 1931, τόμ. 29, στ. 392-399.
5η ) Τριποδίσκος:
Η αρχαία κώμη Τριποδίσκος ήταν ορεινή πόλη στα Δυτικά της Μεγαρίδος, χτισμένη στις ανατολικές πλαγιές των Γερανείων και δεν έχει ακόμα ‘’ξεκαθαρίσει’’ τον τόπο της. Ήταν βέβαια κάπου στα Γεράνεια όροι αλλά οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί δεν έχουν αποφανθεί για την ακριβή της τοποθεσία. Η ονομασία της κώμης γνωρίζουμε πως δόθηκε απ’ τον τρίποδα που κουβαλούσε ο Κόροιβος απ’ τους Δελφούς.
‘’Ο Κόροιβος για να ικανοποιήσει τους Αργείους σκότωσε την Ποινή... Η Πυθία απαγόρευσε στον Κόροιβο να επιστρέψει στο Άργος και του επέβαλε να σηκώσει από το ιερό ένα τρίποδα και να τον πάρει μαζί του, κι όπου ο τρίποδας του πέσει, στο μέρος εκείνο να χτίσει ναό του Απόλλωνα... Ο τρίποδας κατά το όρος Γεράνεια χωρίς να το καταλάβει, γλίστρησε και του έπεσε κάτω’’.
Και οι αδιευκρίνιστοι (μη ταυτισμένοι) οικισμοί της Μεγαρίδος είναι:
6η ) Κυνόσουρα:
Πιθανόν η πανάρχαια Κώμη της Κυνόσουρας να βρισκόταν στη σημερινή περιοχή της Μάλιαψάθας. Καθώς λείψανα πανάρχαιου οικισμού, ίσως της Κυνόσουρα, υπάρχουν στα βόρεια της περιοχής και μέχρι σήμερα είναι αρχαιολογικός ανεξερεύνητα.
Το όνομα Κυνόσουρα είναι σύνθετος (κυν+οσούρα) = (σκύλος+ ? ….) με μια αδιευκρίνιστη λέξη που κάποιοι λένε πως είναι η ‘’ουρά’’.
Πάντως η Δωρική διάλεκτος είναι που δηλώνει το τοπωνύμιο της Κυνόσουρα. Διότι το γνώρισμα της Δωρικής είναι η διατήρηση του αρχαίου (ιαπετικού) ‘’ά’’ μακρού. Το ‘’ά’’ τούτο τρέπεται σε ‘’ή’’ στην Αττική σε διάφορες περιπτώσεις και στις καταλήξεις της α’ κλίσεως καθώς είναι: ο πολίτας, ο μαχατάς, τας θαλάσσας, τας Μώσας, α μεγάλα δίκα, κα. Όπου στην Αττική διάλεκτο βρίσκονται: = ο πολίτης, ο μαχητής, της θαλάσσης, της Μούσης, η μεγάλη δίκη.
Έτσι, φανερώνεται ότι η λέξη ‘’Κυνόσουρα’’ είναι Μεγαρική απ’ την Δωρική της κατάληξη. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι λίγα είναι τα ζώα για τα οποία έχουν πλαστεί μύθοι από τους αρχαίους Έλληνες. Ο πρώτος μύθος, μας λέει πως ο κύν ήταν δημιούργημα του θεού Ήφαιστου. Για το λόγο αυτό, απολάμβανε μεγάλης εκτίμησης σε σημείο σχεδόν ισότητας με τους ανθρώπους, σε αντίθεση με τους αρχαίους Αιγυπτίους που είχαν μια πιο απόμακρη σχέση με τα ζώα (τα λάτρευαν μεν αλλά χωρίς να έχουν καθημερινή επαφή μαζί τους). Ο θεός Απόλλων εξημέρωσε το σκύλο και τον δώρισε στην αδελφή του θεά Αρτέμιδα, προκειμένου να τη συνοδεύει στο κυνήγι (κύναν άγω).
Επίσης, ένας άλλος μύθος αναφέρει ότι ο σκύλος είναι αποτέλεσμα αναπαραγωγής του Κέρβερου (του σκύλου που φύλαγε τον Άδη), την οποία επέτυχε ο Μολοσσός, ο εγγονός του Αχιλλέα. Για την ιστορία, τον Κέρβερο τον αιχμαλώτισε ο Ηρακλής και τον πήγε στον Ευρυσθέα, από τον οποίο τον έκλεψε ο Μολοσσός.
7η) Αιγειρούσαι: Κώμη στον Κορινθιακό κόλπο στη περιοχή της σημερινής Μαυρολίμνης.
8η ) Ρους:
Η ονομασία της περιοχής αυτής, προήρθε κατά πάσα πιθανότητα, από το σημερινό ξεροπόταμο και που στην αρχαιότητα θα πρέπει να είχε συνεχόμενη ροή νερού.
Η ελληνική μυθολογία αναφέρει πως η Ρους της Μεγαρίδος, ότι ήταν η πατρίδα του τυφλού κι ονομαστού μάντη, Κάλχα, όπου εκτέλεσε την εντολή των θεών για τη θυσία της Ιφιγένεια στην Αυλίδα. Ο οποίος κατόπιν ακολούθησε τον Αγαμέμνονα, χωρίς τη θέλησή του, στην Τροία (και αφού ο Αγαμέμνων έκτισε ιερό εκεί στη θεά Άρτεμη), τοποθετήθηκε ο μάντης Κάλχας κι έβγαζε χρησμούς για τις μάχες. Επέστρεψε στην πόλη των Μεγάρων δέκα χρόνια μετά αφού τελείωσε ο Τρωικός Πόλεμος. Πέθανε και ετάφη στα Μέγαρα.
9η) Πάνορμος: Στο βόρειο άκρο της σημερινής ακτής της Ψάθας , δημιουργείται ένας βαθύς μυχός όπου ενδείκνυται για ασφαλές λιμάνι. Εδώ οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι υπήρξε η κώμη και το λιμάνι της Μεγαρικής Πανόρμου. Καθώς από επιγραφές και κάποιους αρχαίους συγγραφείς γνωρίζουμε πως ανάμεσα στις Πάγαι (Αλεποχώρι) και τα Αιγόσθενα (Πόρτο Γερμενό) ήταν η Πάνορμος. Όμως εκτός από ελάχιστα όστρακα δεν παρουσιάζονται άλλα ίχνη ιστορικής εγκατάστασης. Πλην του λόφου του Αγ. Ιωάννη (σε μικρή απόσταση) που φαίνονται θεμέλια αρχαίου πύργου του 5ου αιώνα π. Χ. και μιας ρωμαϊκής αγροικίας. Ο πύργος αυτός είναι σε σχήμα ορθογώνιο με διαστέσεις 9,5Χ8μ. σώζεται σε μικρό ύψος και βρίσκεται δίπλα στον αρχαίο παραλιακό δρόμο. Ο πύργος φαίνεται πως ήλεγχε το λιμάνι, την παραλία και έναν αρχαίο δρόμο που επικοινωνούσε με ορεινούς πύργους δεξιά και αριστερά του όρμου.
10η)Ερενεία: Ο Παυσανίας την αναφέρει ως Μεγαρική κώμη. Πιθανών να βρισκόταν στη περιοχή Κούντουρα είτε Ανατολικότερα.
11η) Άρις: Μικρή ορεινή κώμη ανάμεσα στις Αιγειρούσες και τις Πάγες.
Και τρεις ακόμη περιοχές που κατά τους αρχαίους ιστορικούς άνηκαν στη χώρα Μεγαρίδα:
1η ) Ηραίο:
Η πόλης Ηραίο βρίσκετε στη σημερινή ευρύτερη περιοχή της Περαχώρας Λουτρακίου.
Με τις ανασκαφές, που πραγματοποιήθηκαν κατά τα έτη 1930-1933, μελετήθηκε η περιοχή του Ηραίου και τα γειτονικά ιερά Ήρας Ακραίας και Λιμενίας. Η έρευνα επεκτάθηκε ως τη λιμνοθάλασσα της Βουλιαγμένης, όπου βεβαιώθηκαν κατάλοιπα από εγκαταστάσεις νεολιθικής, πρώιμης ελλαδικής αλλά και μυκηναϊκής εποχής, ενώ εικάζεται ότι υπήρχε μια σημαντική πόλη με το όνομα Ηραίον.
2η ) Πειραίον ή Περαίας:
Η πόλης Πείραιον στη σημερινή περιοχή της Περαχώρας.
Η ονομασία Πειραίον ή Περαία, για πολλούς ιστορικούς, παράγεται από το ‘’πέραν’’ δηλαδή, εις την αντιπέραν, επειδή στην αρχαιότητα μπορούσε να μεσολαβούσε τόπος ελώδης είτε ροή νερών, (το λεγόμενο ‘’αλίπεδον’’), όπως επίσης λέγονταν ομοίως οι αντιτακτές όχθες π.χ.:
Περαία Παλαιστίνης, πέραν του Ιορδάνη ποταμού.
Περαία, έναντι Τενέδου και Μυσίας.
Περαία Συρίας, της οποίας οι κάτοικοι λέγονταν Πειραιείς.
Περαία Σμύρνης (προάστιο της Σμύρνης).
Περαία Αθηνών (το επίνειο της Αθήνας).
3η) Οινόη:
Σύμφωνα ακόμη με λείψανα που έχουν βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή της περιοχής Περαίας εκτιμάται ότι η γνωστή από διάφορες φιλολογικές πηγές πόλη ‘’Οινόη’’ βρισκόταν στην περιοχή του σημερινού Σχοίνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου