‘’200 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΣΤΑ ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ’’
Η έδρα του νοσοκομείου στο Αμπελάκι Σαλαμίνος προκύπτει με τα παρακάτω έγγραφα, από το Πρωτόκολλο της στρατιωτικής Υπηρεσίας (Γενικό Φροντιστήριο) με τα οποίο γνωστοποιείται η σύσταση και λειτουργία του στο Στρατάρχη της Ανατολικής Ελλάδας.
Στο πρώτο έγγραφο αναφέρονται τα εξής:
‘’Στρατιωτ. Νοσοκομείον εν Σαλαμίνι Ιούλιος 1828. Προς τον ίδιον (Στρατάρχην Ανατολ. Ελλάδος) Η σύστασις του εις τα Αμπελάκια της Σαλαμίνος στρατιωτικού Νοσοκομείου έγινε παρ’ εμού γνωστή εις το Γεν. Φροντιστήριον του να προβλεφθή από μερικά ρίζια προς τροφήν των ασθενών. Ιδού κατά αίτησίν σας πέμπονται σήμερον εις περιλαβήν του επιστάτου Παπαλουκά πεντακόσιαι οκάδες ρίζι προς το παρόν δια να χρησιμεύση προς τροφήν των ασθενούντων στρατιωτών. Μένει εις υμάς να ειδοποιήσετε τον επιστάτην των αποθηκών, ποίος είναι ο διορισθείς εις το Νοσοκομείον επιστάτης, δια να τον γνωρίζη και να παραδίδει εις αυτόν τας ζητουμένας κατά το παρόν ποσότητας και τας περί τούτου αναλόγους διαταγάς. 26 Ιουλίου 1828.
Επίσης ο επιστάτης του Νοσοκομείου Αλέξανδρος Ματθαίου την 28η Μαΐου 1830 υποβάλει την εξής αναφορά, συνοδευόμενη με τις καταστάσεις των νοσηλευθέντων και τα έξοδα του νοσοκομείου:
‘’Εξοχώτατε Είναι αρκετός καιρός, όπου επαρουσίασα τους λογαριασμούς μου, δι’ όσον καιρόν εστάθην επιστάτης εις το εν Σαλαμίνι Νοσοκομείον, αυτοί εστάλησαν εις το Ελεγκτικόν συμβούλιον, να θεωρηθούν και ενώ επερίμενα να μου ζητηθώσι και να φέρω αποδεικτικά, αφορώντα τούς λογαριασμούς, όχι μόνον δεν μου εζητήθησαν, αλλά παρ’ ελπίδα μανθάνω, ότι δια την αιτίαν ταύτην δεν μου εθεωρήθησαν δι’ όλου. Εξοχώτατε, δεν είχα οδηγόν εις τας εκδουλεύσεις μου, παρά τον ζήλον με τον οποίον εδούλευσα απ’ αρχής την πατρίδα. Επεφορτίσθην παρακαλεστός μίαν δουλείαν και εις τόπον και εις Θέσιν και εις καιρόν και μεταξύ εις ανθρώπους, οπού ακόμη η ευταξία δεν είχε λάβει την δέουσαν υποδοχήν, και ενδέχεται τα έγγραφά μου να μη φέρουν την απαιτουμένην τάξιν. Αλλά το πράγμα είναι ομολογούμενον, αναντίρρητον, καλόπιστον. Ήτο δίκαιον τάχα δι’ έλλειψιν τακτικώς να καταστραφή όλως διόλου το πράγμα, είναι δίκαιον τώρα να αδικηθώ έπειτα από τόσες εκδουλεύσεις να με λείπη το δίκαιόν μου, και να σύρωμαι εδώ και εκεί από τους δανειστάς μου; Συνοδεύω τώρα όλα, όσα έχω διάφορα αποδεικτικά αφορώντα τούς λογαριασμούς, δια να παραδοθώσιν εις το Ελεγκτικόν Συμβούλιον, συγκείμενα από κομμάτια εννενήκοντα και τρία. Παρακαλώ θερμώς εξοχώτατε να λάβετε γνώσιν και να διατάξετε την εξόφλησιν των λογαριασμών μου, δια να απαλλαγώ από τον επικείμενον εις εμένα αφανισμόν και απελπισίαν. Σημειούμαι με βαθύτατον Σέβας….
Έτσι στα μέσα του 1825, κατά την διάρκεια των αγώνων στην Ανατολική Ελλάδα, μεταξύ του Γεωργίου Καραϊσκάκη με τον Κιουταχή (Μεχμέτ Ρεσίτ πασά) και για τις ανάγκες περίθαλψης των απωλειών και υγείας των στρατιωτών ιδρύθηκε στη Κούλουρη Σαλαμίνας χειρουργείο, στο οποίο διορίσθηκε από την Αντικυβερνητική Επιτροπή ως Διευθυντής ο Έλληνας Απόστολος Μαυρογένης (Ιανουάριος 1792 – Αθήνα, 7 Νοεμβρίου 1906), ως ο πρώτος στρατιωτικός ιατρός και που αργότερα μετατέθηκε στο νεοσυσταθέντα στρατιωτικό νοσοκομείο Αμπελακίου της Σαλαμίνας, αρχές Απριλίου το 1827, με μισθό 70 φοίνικες και τρεις μερίδες ψωμιού. Στις 30 Απριλίου όμως του ιδίου έτους, βλέπουμε να μετατίθετο για θέση Διευθυντή στο εν λόγω στρατιωτικό νοσοκομείο ο Γάλλος γιατρός Étienne-Marin Bailly (Βαλλύ) με την παρακάτω διαταγή:
‘’ Ἀριθ. 451 Ἑλληνικὴ Πολιτεία
Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ
Πρὸς τὸν ἐξοχώτατον Ἰατρὸν Κύριον Βαλλὺ έτσι
Διορίζεσθε Διευθυντὴς τοῦ εἰς τὴν Νῆσον Σαλαμῖνα Νοσοκομείου πληγωμένων στρατιωτῶν, διὰ νὰ ἐπαγρυπνῆτε καὶ φροντίζετε περὶ τῶν ἀναγκαίων τῆς θεραπείας αὐτῶν. Ἡ Κυβέρνησις γνωρίζουσα τὸν φιλελληνισμόν Σας καὶ τὰ εὐγενῆ αἰσθήματά Σας, δὲν ἀμφιβάλλει ὅτι θέλετε δεχθῆ καὶ ἐκπληροῖ τὸ ὁποῖον ἐπιφορτίζεσθε χρέος.
Τῇ 30 Ἀπριλλίου 1827. Ἐν Πόρῳ.
Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ
Ὁ Γ. Γραμματεὺς
Γ. Γλαράκης’’
Πιθανό να ήταν οι ανάγκες μεγάλες που ένας χειρούργος ιατρός μόνο να μην έφτανε να τις καλύψει και φυσικά καλέστηκε ο Bailly ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα να εγκαθιδρύσει υπηρεσίες υγείας.
Ο Étienne-Marin Bailly έφτασε στο Ναύπλιο τον Σεπτέμβριο του 1825 προκειμένου να παράσχει τις ιατρικές γνώσεις του στους επαναστατημένους Έλληνες. Συγκεκριμένα, ο Bailly, στάλθηκε από τη Γαλλία, με σκοπό να ‘’διευθύνει τον φαρμακευτικό κλάδο και να εγκαθιδρύσει υπηρεσίες υγείας’’ με τη βοήθεια του ανιψιού του, επίσης ιατρού, Félix Blondeau. Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτούσε ο δούκας της Ορλεάνης. Κατά την άφιξή του βέβαια στην Ελλάδα, απογοητεύθηκε από την πρωτόγονη εικόνα της ιατρικής σε μια χώρα παραδομένη στο έλεος των επιδημιών. Επιχείρησε άμεσα την οργάνωση ενός γενικού υγειονομικού συστήματος, με απόφαση της προσωρινής Κυβέρνησης, η οποία όρισε με διάταγμα να παρακρατείται ποσοστό 0,5% από όλους τους μισθούς προκειμένου να καλυφθούν τα απαιτούμενα έξοδα για την ίδρυση των απαραίτητων νοσοκομείων. Μαζί με τον Γερμανό Αρχίατρο, Ερρίκο Τράιμπερ, τον Έλληνα ιατρό χειρούργο, Απόστολο Μαυρογένη αλλά και τους Γάλλους ιατρούς Dumont και Bernardi, ο Bailly οργάνωσε αρχικά το στρατιωτικό χειρουργείο στην Κούλουρη της Σαλαμίνας το οποίο προσέφερε τις πρώτες πολύτιμες υπηρεσίες στον Αγώνα το 1825 και κατόπι διαμόρφωσε το στρατιωτικό νοσοκομείο στα Αμπελάκια όπου το 1827 του ήρθε ο διορισμός να γίνει διευθυντής.
Απόστολος Μαυρογένης, ο Έλληνας πανεπιστημιακός και αγωνιστής διορίστηκε ο πρώτος γιατρός στο στρατιωτικό νοσοκομείο του Αμπελάκι της Σαλαμίνας. Μάλιστα ο Μαυρογένης ηταν ο πρώτος στρατιωτικός ιατρός της Ελλάδας 1821, που έλαβε μέρος σαν άμισθος γιατρός και αγωνιστής στις μάχες της Δραμπάλας και των Δερβενίων κατά του Ιμπραήμ. Κατά την διάρκεια του Αγώνα πολύ λίγοι γιατροί προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στα Ελληνικά στρατόπεδα εκ των οποίων η συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν ξένοι. Γενικά οι υγειονομικές υπηρεσίες στην Επαναστατημένη Ελλάδα ήταν ανύπαρκτες και πολύ συχνά οι σοβαροί τραυματισμοί στην μάχη οδηγούσαν σε σίγουρο θάνατο. Για τον λόγο αυτό, τα πρόσωπα που γνώριζαν ακόμη και τις βασικές αρχές της ιατρικής επιστήμης είχαν μεγάλο κύρος στην επαναστατημένη Ελληνική κοινωνία. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι υπηρεσίες του Μαυρογένη υπήρξαν πολύτιμες και αναγνωρισμένες σε σημείο ώστε όταν ήρθε ο Καποδίστριας και δόθηκαν τα πρώτα αξιώματα, ο Μαυρογένης διορίστηκε πρώτος στρατιωτικός ιατρός στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Σαλαμίνας με μισθό 70 φοίνικες και τρεις μερίδες ψωμιού. Σύμφωνα με μαρτυρίες των διοικητών του ο Μαυρογένης δεν περιορίστηκε μόνο στο να προσφέρει αμισθί τις ιατρικές του υπηρεσίες, αλλά πολέμησε με καρτερία και γενναιότητα στην πρώτη γραμμή.
Πηγές:
Barau Denys, «La mobilisation des philhellènes en faveur de la Grèce, 1821-1829», Populations réfugiées. De l’exil au retour, επιμ. Luc Cambrézy – Véronique Lassailly-Jacob, εκδ. IRD, Paris 2001, [Colloques et Séminaires], σσ. 37-76.
Barth Wilhelm – Max Kehrig-Korn, Die Philhellenenzeit, von der Mitte des 18 Jahrhunderts bis zur Ermordung Kapodistrias am 9 Oktober 1831, εκδ. Hueber, Μόναχο 1960.
Άιδεκ Κάρολος, «Τα των Βαυαρών Φιλελλήνων εν Ελλάδι κατά τα έτη 1826-1829», Αρμονία, τ. 1 (1900).
Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, 1821-1823, τ. 7: Πρακτικά του Βουλευτικού της Γ΄ Βουλευτικής περιόδου (1824-1826) – Πρακτικά του Βουλευτικού Σώματος, [τ. 4 του Βουλευτικού Σώματος], εκδ. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα
Αρχειακή Συλλογή ΚΕΙΝΕ (Ακαδημία Αθηνών), «Αρχείο Ιωάννη Κωλέττη», Φ. 148, έγγραφο 0006, επιστολή του Bailly από τη Μεθώνη προς τον Κωλέττη, «έκτακτο επίτροπο των Ανατολικών Σποράδων».
Εθνική Βιβλιοθήκη, Τμήμα Χειρογράφων και Ομοιοτύπων, χειρόγραφο 1.697: Henri Fornèsy, «Le monument des philhellènes», 1860.
Προβατά Δέσποινα, Étienne–Marin Bailly (1796-1837) – Ένας σαινσιμονιστής στην επαναστατημένη Ελλάδα, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα 2008.
Τράιμπερ Ερρίκος, Αναμνήσεις από την Ελλάδα, 1822-1828 – Ανέκδοτο χρονικό του Αγώνος, χ.ε., Αθήνα 1960.
Απόστολος Μαυρογένης: ο πρώτος στρατιωτικός ιατρός, άρθρο στο Ιστορικό περιοδικό "Τότε" τεύχος 41
Άρθρο του Ζαχαρία Παπαντωνίου στην εφημερίδα "ΣΚΡΙΠ" to 1904
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου