ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 68ον, ΕΡΡΙΚΟΣ ΤΡΑΙΜΠΕΡ

 

ΕΡΡΙΚΟΣ ΤΡΑΙΜΠΕΡ

 

Ερρίκος Τράιμπερ γερμανός φιλέλληνας ιατρός - χειρουργός

Ο Γερμανός γιατρός και φιλέλληνας, καθώς προσέφερε τις υπηρεσίες του ως χειρουργός, τόσο κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης στους αγώνες, όσο και μετά την απελευθέρωση σε διάφορα νοσηλευτικά ιδρύματα της ελεύθερης Ελλάδας.

*Τον Φεβρουάριο του 1826 ο Φαβιέρος με το Τακτικό Σώμα, στο οποίο μετέχει και ο Ερρίκος Τράϊμπερ, ξεκινάει εκστρατεία στην Εύβοια. Πρώτα στη Χαλκίδα και στη συνέχεια στην Κάρυστο. Οι τραυματίες είναι πολλοί και ο Τράϊμπερ ο μόνος γιατρός τους περιποιείται όπως μπορεί.

*Τον Ιούνιο, ο Τράϊμπερ υποβάλλει την παραίτηση του από το Τακτικό Σώμα και αναλαμβάνει τη θέση ιατρού στο στρατόπεδο των Μεγάλων Δερβενίων που τελεί υπό τη διοίκηση των Γεωργίου Καραϊσκάκη και του Ανάργυρου Μάθεση.

* Τον Αύγουστο, ο Ερρίκος Τράϊμπερ αναχωρεί με το σώμα του Καραϊσκάκη για την περιοχή Αθηνών. Γίνονται μάχες στο Χαϊδάρι. Ο Τράϊμπερ εγκαθιστάτε στο στρατιωτικό νοσοκομείο στο Αμπελάκι της Κούλουρης.

*τις 6 Νοεμβρίου 1826 μετέχει πάλι με το σώμα του Καραϊσκάκη στη μάχη της Δόμβραινας.

* Το Φεβρουάριο του 1827 ο Τράϊμπερ λαμβάνει μέρος σε απόβαση στην Καστέλλα υπό τον συνταγματάρχη Gordon, μαζί με τα σώματα του Μακρυγιάννη, του Ι. Νοταρά και το Τακτικό Σώμα, για να λυθεί η πολιορκία της Ακροπόλεως από τον Κιουταχή.

Στη μάχη του Αναλάτου ‘’έπεσαν 1.200 Έλληνες και όλοι οι Φιλέλληνες’’, όπως αναφέρει ο Ερρίκος Τράϊμπερ στο ημερολόγιό του. Έχει πλέον εγκατασταθεί στο στρατιωτικό νοσοκομείο στο Αμπελάκι της Σαλαμίνας, προσφέροντας τις υπηρεσίες του για την νοσηλεία μαχητών, και την περίθαλψη στους τραυματίες, που μεταφέρονται εκεί από τα πεδία των μαχών της Ανατολικής Ελλάδας.

* Στις 24 Απριλίου 1827, φέρνουν στα Αμπελάκια τη σορό του Καραϊσκάκη, καθώς είχε σκοτωθεί την προηγουμένη μέρα στο Φάληρο. Ο Ερρίκος Τράϊμπερ συνοδεύει τη σορό του στην Κούλουρη, στην εκκλησία του Αγιό Δημήτρη, όπου εκεί γίνεται η κηδεία του Αρχιστράτηγου καθώς εκείνος το είχε ζητήσει.

 

Διώροφος νεοκλασική οικία με αέτωμα στην επίστεψη. Πρόκειται για την οικία του Γερμανού ιατρού Ερρίκου Τράϊμπερ Πλατεία Ασωμάτων (Μπίρης, σελίδα 93)

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ο μεγάλος αυτός φιλέλληνας έσωσε χιλιάδες Έλληνες τραυματίες και αρρώστους κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821, σε ένα χώρο (αυτόν της Ελλάδας) όπου κάθε έννοια νοσηλείας και νοσοκομειακής περίθαλψης ήταν ανύπαρκτη.

Προκειμένου να αναληφθούμε ποιες ήταν οι υγειονομικές υπηρεσίες κατά την επαναστατική περίοδο, θα χρησιμοποιήσουμε ένα απόσπασμα από το έργο του Χρηστου Βυζάντιου η ‘’Ιστορία του Τακτικού Στρατού’’, που περιγράφει τη μάχη της Καρύστου (1826), στην όποια τραυματίστηκε και ο ίδιος. Μοναδικός γιατρός χειρούργος εκεί ήταν ο Τράϊμπερ. ‘’0ι πληγωμένοι, γράφει ό Βυζάντιος, επορεύοντο όπως εδύναντο. Άλλοι μεν συρόμενοι, άλλοι δέ βοηθούμενοι υπό των τυχόντων, προσήρχοντο προς τον εκεί χειρουργόν. Το δε θέαμα της πρώτης βοήθειας παρά του άρχιχειρουργού Τράϊμπερ ήτο φρικώδες. Περίπου διακόσιοι πληγωμένοι, κείμενοι εκτάδην εντός περιβόλου λεμονεώνος, εξέβαλλον γοεράς φωνάς, ιδίως οι πληγωμένοι εκ σφαίρας πυροβόλων. Εκεί φύλλον θύρας έκειτο επί πετρών, χρησιμεύον ως τράπεζα επί της οποίας κατέκλινον τους τραυματίας. Ό δε ειρημένος άρχιχειρουργός, έχων ανεστραμένας τας χειρίδας του ιματίου του και κρατών μάχαιραν ανά χείρας, όλως καθημαγμένος έτεμνε ανηλεώς τα προσβληθέντα μέλη του πληγωμέντος και είτα επέδενε ταύτα. Καθ’ήν ώραν έτέθην και αυτός εγώ επί της ειρημένης τραπέζης είδον τον πάντα λόγου άξιον φιλέλληνα τούτον χειρουργόν, απηυδημένον εκ του κόπου και της πείνης, κρατούντα δε με τας αιμοσταγείς χείρας του ολίγον άζυμον άρτον καί τρώγοντα’’.

 

Πηγές:

Αποστολίδης Χρήστος Ν. ‘’ΕΡΡΙΚΟΣ ΤΡΑΙΜΠΕΡ ΦΙΛΕΛΛΗΝ Αναμνήσεις από την Ελλάδα 1822-1828’’, Αθήνα 1960.

 

Εφημερίδα ΑΙΩΝ, Αθήνα 1882, Λόγος επιτάφιος, εκφωνηθείς εν τω Α’ Νεκροταφείω Αθηνών τη 14 Απριλίου 1882, εις τον Φιλέλληνα Ερρίκον Τραϊμπερ, υπό του αρχιάτρου Περικλέους Σούτσου.

 

Χρήστος Βυζάντιος (αξιωματικός του Πεζικού της Γραμμής), Ιστορία του Τακτικού Στρατού της Ελλάδος (1821 – 1832), Αθήνα, τυπογραφείο Ράλλη, 1837.

 

Μοσχωνάς Αντώνιος. Δύο φιλέλληνες στρατιωτικοί ιατροί, Ερρίκος Τράϊμπερ και Αντώνιος Λίνδερμάγιερ. Περιοδικό Παρνασσός. τομ. ΚΘ’, αρ. 3, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 1987.

 

 

 

 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 67ον ‘’200 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΣΤΑ ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ’’

 

‘’200 ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΣΤΑ ΑΜΠΕΛΑΚΙΑ ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ’’

 

Η έδρα του νοσοκομείου στο Αμπελάκι Σαλαμίνος προκύπτει με τα παρακάτω έγγραφα, από το Πρωτόκολλο της στρατιωτικής Υπηρεσίας (Γενικό Φροντιστήριο) με τα οποίο γνωστοποιείται η σύσταση και λειτουργία του στο Στρατάρχη της Ανατολικής Ελλάδας.

Στο πρώτο έγγραφο αναφέρονται τα εξής:

‘’Στρατιωτ. Νοσοκομείον εν Σαλαμίνι Ιούλιος 1828. Προς τον ίδιον (Στρατάρχην Ανατολ. Ελλάδος) Η σύστασις του εις τα Αμπελάκια της Σαλαμίνος στρατιωτικού Νοσοκομείου έγινε παρ’ εμού γνωστή εις το Γεν. Φροντιστήριον του να προβλεφθή από μερικά ρίζια προς τροφήν των ασθενών. Ιδού κατά αίτησίν σας πέμπονται σήμερον εις περιλαβήν του επιστάτου Παπαλουκά πεντακόσιαι οκάδες ρίζι προς το παρόν δια να χρησιμεύση προς τροφήν των ασθενούντων στρατιωτών. Μένει εις υμάς να ειδοποιήσετε τον επιστάτην των αποθηκών, ποίος είναι ο διορισθείς εις το Νοσοκομείον επιστάτης, δια να τον γνωρίζη και να παραδίδει εις αυτόν τας ζητουμένας κατά το παρόν ποσότητας και τας περί τούτου αναλόγους διαταγάς. 26 Ιουλίου 1828.

Επίσης ο επιστάτης του Νοσοκομείου Αλέξανδρος Ματθαίου την 28η Μαΐου 1830 υποβάλει την εξής αναφορά, συνοδευόμενη με τις καταστάσεις των νοσηλευθέντων και τα έξοδα του νοσοκομείου:

‘’Εξοχώτατε Είναι αρκετός καιρός, όπου επαρουσίασα τους λογαριασμούς μου, δι’ όσον καιρόν εστάθην επιστάτης εις το εν Σαλαμίνι Νοσοκομείον, αυτοί εστάλησαν εις το Ελεγκτικόν συμβούλιον, να θεωρηθούν και ενώ επερίμενα να μου ζητηθώσι και να φέρω αποδεικτικά, αφορώντα τούς λογαριασμούς, όχι μόνον δεν μου εζητήθησαν, αλλά παρ’ ελπίδα μανθάνω, ότι δια την αιτίαν ταύτην δεν μου εθεωρήθησαν δι’ όλου. Εξοχώτατε, δεν είχα οδηγόν εις τας εκδουλεύσεις μου, παρά τον ζήλον με τον οποίον εδούλευσα απ’ αρχής την πατρίδα. Επεφορτίσθην παρακαλεστός μίαν δουλείαν και εις τόπον και εις Θέσιν και εις καιρόν και μεταξύ εις ανθρώπους, οπού ακόμη η ευταξία δεν είχε λάβει την δέουσαν υποδοχήν, και ενδέχεται τα έγγραφά μου να μη φέρουν την απαιτουμένην τάξιν. Αλλά το πράγμα είναι ομολογούμενον, αναντίρρητον, καλόπιστον. Ήτο δίκαιον τάχα δι’ έλλειψιν τακτικώς να καταστραφή όλως διόλου το πράγμα, είναι δίκαιον τώρα να αδικηθώ έπειτα από τόσες εκδουλεύσεις να με λείπη το δίκαιόν μου, και να σύρωμαι εδώ και εκεί από τους δανειστάς μου; Συνοδεύω τώρα όλα, όσα έχω διάφορα αποδεικτικά αφορώντα τούς λογαριασμούς, δια να παραδοθώσιν εις το Ελεγκτικόν Συμβούλιον, συγκείμενα από κομμάτια εννενήκοντα και τρία. Παρακαλώ θερμώς εξοχώτατε να λάβετε γνώσιν και να διατάξετε την εξόφλησιν των λογαριασμών μου, δια να απαλλαγώ από τον επικείμενον εις εμένα αφανισμόν και απελπισίαν. Σημειούμαι με βαθύτατον Σέβας….

 

Έτσι στα μέσα του 1825, κατά την διάρκεια των αγώνων στην Ανατολική Ελλάδα, μεταξύ του Γεωργίου Καραϊσκάκη με τον Κιουταχή (Μεχμέτ Ρεσίτ πασά) και για τις ανάγκες περίθαλψης των απωλειών και υγείας των στρατιωτών ιδρύθηκε στη Κούλουρη Σαλαμίνας χειρουργείο, στο οποίο διορίσθηκε από την Αντικυβερνητική Επιτροπή ως Διευθυντής ο Έλληνας Απόστολος Μαυρογένης  (Ιανουάριος 1792 – Αθήνα, 7 Νοεμβρίου 1906), ως ο πρώτος στρατιωτικός ιατρός και που αργότερα μετατέθηκε στο νεοσυσταθέντα στρατιωτικό νοσοκομείο Αμπελακίου της Σαλαμίνας, αρχές Απριλίου το 1827, με μισθό 70 φοίνικες και τρεις μερίδες ψωμιού. Στις 30 Απριλίου όμως του ιδίου έτους, βλέπουμε να μετατίθετο για θέση Διευθυντή στο εν λόγω στρατιωτικό νοσοκομείο ο Γάλλος γιατρός Étienne-Marin Bailly (Βαλλύ)  με την παρακάτω διαταγή:

‘’ Ἀριθ. 451 Ἑλληνικὴ Πολιτεία

Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ

Πρὸς τὸν ἐξοχώτατον Ἰατρὸν Κύριον Βαλλὺ έτσι

Διορίζεσθε Διευθυντὴς τοῦ εἰς τὴν Νῆσον Σαλαμῖνα Νοσοκομείου πληγωμένων στρατιωτῶν, διὰ νὰ ἐπαγρυπνῆτε καὶ φροντίζετε περὶ τῶν ἀναγκαίων τῆς θεραπείας αὐτῶν. Ἡ Κυβέρνησις γνωρίζουσα τὸν φιλελληνισμόν Σας καὶ τὰ εὐγενῆ αἰσθήματά Σας, δὲν ἀμφιβάλλει ὅτι θέλετε δεχθῆ καὶ ἐκπληροῖ τὸ ὁποῖον ἐπιφορτίζεσθε χρέος.

Τῇ 30 Ἀπριλλίου 1827. Ἐν Πόρῳ.

Ἡ Ἀντικυβερνητικὴ Ἐπιτροπὴ

Ὁ Γ. Γραμματεὺς

Γ. Γλαράκης’’

 

Πιθανό να ήταν οι ανάγκες μεγάλες που ένας χειρούργος ιατρός μόνο να μην έφτανε να τις καλύψει και φυσικά καλέστηκε ο Bailly ο οποίος είχε έρθει στην Ελλάδα να εγκαθιδρύσει υπηρεσίες υγείας.

Ο Étienne-Marin Bailly έφτασε στο Ναύπλιο τον Σεπτέμβριο του 1825 προκειμένου να παράσχει τις ιατρικές γνώσεις του στους επαναστατημένους Έλληνες. Συγκεκριμένα, ο Bailly, στάλθηκε από τη Γαλλία, με σκοπό να ‘’διευθύνει τον φαρμακευτικό κλάδο και να εγκαθιδρύσει υπηρεσίες υγείας’’ με τη βοήθεια του ανιψιού του, επίσης ιατρού, Félix Blondeau. Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτούσε ο δούκας της Ορλεάνης. Κατά την άφιξή του βέβαια στην Ελλάδα, απογοητεύθηκε από την πρωτόγονη εικόνα της ιατρικής σε μια χώρα παραδομένη στο έλεος των επιδημιών. Επιχείρησε άμεσα την οργάνωση ενός γενικού υγειονομικού συστήματος, με απόφαση της προσωρινής Κυβέρνησης, η οποία όρισε με διάταγμα να παρακρατείται ποσοστό 0,5% από όλους τους μισθούς προκειμένου να καλυφθούν τα απαιτούμενα έξοδα για την ίδρυση των απαραίτητων νοσοκομείων. Μαζί με τον Γερμανό Αρχίατρο, Ερρίκο Τράιμπερ, τον Έλληνα ιατρό χειρούργο, Απόστολο Μαυρογένη αλλά και τους Γάλλους ιατρούς Dumont και Bernardi, ο Bailly οργάνωσε αρχικά το στρατιωτικό χειρουργείο στην Κούλουρη της Σαλαμίνας το οποίο προσέφερε τις πρώτες πολύτιμες υπηρεσίες στον Αγώνα το 1825 και κατόπι διαμόρφωσε το στρατιωτικό νοσοκομείο στα Αμπελάκια όπου το 1827 του ήρθε ο διορισμός να γίνει διευθυντής.

 

Απόστολος Μαυρογένης, ο Έλληνας πανεπιστημιακός και αγωνιστής διορίστηκε ο πρώτος γιατρός στο στρατιωτικό νοσοκομείο του Αμπελάκι της Σαλαμίνας. Μάλιστα ο Μαυρογένης ηταν ο πρώτος στρατιωτικός ιατρός της Ελλάδας 1821, που έλαβε μέρος σαν άμισθος γιατρός και αγωνιστής στις μάχες της Δραμπάλας και των Δερβενίων κατά του Ιμπραήμ. Κατά την διάρκεια του Αγώνα πολύ λίγοι γιατροί προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στα Ελληνικά στρατόπεδα εκ των οποίων η συντριπτική τους πλειοψηφία ήταν ξένοι. Γενικά οι υγειονομικές υπηρεσίες στην Επαναστατημένη Ελλάδα ήταν ανύπαρκτες και πολύ συχνά οι σοβαροί τραυματισμοί στην μάχη οδηγούσαν σε σίγουρο θάνατο. Για τον λόγο αυτό, τα πρόσωπα που γνώριζαν ακόμη και τις βασικές αρχές της ιατρικής επιστήμης είχαν μεγάλο κύρος στην επαναστατημένη Ελληνική κοινωνία. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον οι υπηρεσίες του Μαυρογένη υπήρξαν πολύτιμες και αναγνωρισμένες σε σημείο ώστε όταν ήρθε ο Καποδίστριας και δόθηκαν τα πρώτα αξιώματα, ο Μαυρογένης διορίστηκε πρώτος στρατιωτικός ιατρός στο στρατιωτικό νοσοκομείο της Σαλαμίνας με μισθό 70 φοίνικες και τρεις μερίδες ψωμιού. Σύμφωνα με μαρτυρίες των διοικητών του ο Μαυρογένης δεν περιορίστηκε μόνο στο να προσφέρει αμισθί τις ιατρικές του υπηρεσίες, αλλά πολέμησε με καρτερία και γενναιότητα στην πρώτη γραμμή.

Πηγές: 

Barau Denys, «La mobilisation des philhellènes en faveur de la Grèce, 1821-1829», Populations réfugiées. De l’exil au retour, επιμ. Luc Cambrézy – Véronique Lassailly-Jacob, εκδ. IRD, Paris 2001, [Colloques et Séminaires], σσ. 37-76.

Barth Wilhelm – Max Kehrig-Korn, Die Philhellenenzeit, von der Mitte des 18 Jahrhunderts bis zur Ermordung Kapodistrias am 9 Oktober 1831, εκδ. Hueber, Μόναχο 1960.

Άιδεκ Κάρολος, «Τα των Βαυαρών Φιλελλήνων εν Ελλάδι κατά τα έτη 1826-1829», Αρμονία, τ. 1 (1900).

Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, 1821-1823, τ. 7: Πρακτικά του Βουλευτικού της Γ΄ Βουλευτικής περιόδου (1824-1826) – Πρακτικά του Βουλευτικού Σώματος, [τ. 4 του Βουλευτικού Σώματος], εκδ. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα

Αρχειακή Συλλογή ΚΕΙΝΕ (Ακαδημία Αθηνών), «Αρχείο Ιωάννη Κωλέττη», Φ. 148, έγγραφο 0006, επιστολή του Bailly από τη Μεθώνη προς τον Κωλέττη, «έκτακτο επίτροπο των Ανατολικών Σποράδων».

Εθνική Βιβλιοθήκη, Τμήμα Χειρογράφων και Ομοιοτύπων, χειρόγραφο 1.697: Henri Fornèsy, «Le monument des philhellènes», 1860.

Προβατά Δέσποινα, Étienne–Marin Bailly (1796-1837) – Ένας σαινσιμονιστής στην επαναστατημένη Ελλάδα, εκδ. Σοκόλη, Αθήνα 2008.

Τράιμπερ Ερρίκος, Αναμνήσεις από την Ελλάδα, 1822-1828 – Ανέκδοτο χρονικό του Αγώνος, χ.ε., Αθήνα 1960.

Απόστολος Μαυρογένης: ο πρώτος στρατιωτικός ιατρός, άρθρο στο Ιστορικό περιοδικό "Τότε" τεύχος 41 

Άρθρο του Ζαχαρία Παπαντωνίου στην εφημερίδα "ΣΚΡΙΠ" to 1904

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 66ον Ιστορία των Αθηνών κατά τον υπέρ ελευθερίας αγώνα Από τον Διονύσιο Σουρμελή 1834.

 

Ιστορία των Αθηνών κατά τον υπέρ ελευθερίας αγώνα  

Από τον Διονύσιο Σουρμελή 1834.

Από την βιβλιοθήκη του ΑΠΘ και το πρωτότυπο ιστορικό έργο του Δ. Σουρμελή αποσπάσματα για την Σαλαμίνα.

Μόλις 12 χρόνια είχαν περάσει από την παράδοση της Ακρόπολης των Αθηνών και ο Διονύσιος Σουρμελής εκδίδει την τρίτομη ιστορία των Αθηνών στο τυπογραφείο του Ανδρέα Κορομηλά, στην Αίγινα.

Ο Σουρμελής ήταν λόγιος και ιστορικός συγγραφέας, ο οποίος μορφώθηκε στην Αθήνα και στη συνέχεια στην Κωνσταντινούπολη.

 

Στο βιβλίο Α. Κεφ. Στ και στη σελίδα 23, διότι εκεί αναφέρει για τους Σαλαμίνιους κι ενώ φαίνετε ότι γνωρίζει τα γεγονότα πάρα πολύ καλά, δυστυχώς θέλοντας να μειώσει την δυναμική ύπαρξη στην Ακρόπολη των Σαλαμινίων. Εντέχνως παρουσιάζει τον σκοτωμό από τους Οθωμανούς του Γεωργάκη Γκλύστη σαν ‘’άγνωστης αιτίας’’ θάνατο!

Υπάρχουν κι άλλα ιστορικά αδικήματα στην ιστορία του κατά της Σαλαμίνας αλλά ας παρακολουθήσουμε τη γράφει:

 

‘’….Επειδή δε ενταυθα κατά την παρούσαν πολιορκίαν ήλθον και τινες βοηθοί των Αθηναίων, οι μεν κατ΄αρχάς της πολιορκίας, οι δε κατά τα μέσα, άλλοι δε μετά ταύτα ήδη νομίζω αρμοδιώτερον να φανερώσω την βοηθητικήν ταύτην δύναμιν, και είτα να ακολουθήσω τα λοιπά της προθέσεως.

25 Αιγινήται, Αρχηγός αυτών Γεώργιος Τζελέπης διέτριψαν δε ούτοι ημέρας τεσσαράκοντα.

40 Σαλαμίνιοι, Αρχηγός Γεωργάκης Γκλύστης (*) αλλ΄ αποθανόντος τούτου εις την έφοδον του Σερπεντζέ, Αρχηγούσιν Αναγνώστης Μπιρμίλης, και Ιωάννης Βιέννας. Διέμειναν δε ούτοι δι όλης της πολιορκίας…..’’

Ο Διονύσιος Σουρμελής στην υποσημείωση που έχει γράψει για τον Γιωργάκη Γκλύστη αναφέρει: (*) Επαινείται ούτος παρά πάντων δια τον μέγαν ζήλον και πατριωτισμον του, αιωνία η μνήμη του.

 

Επίσης ο Σουρμελής, φανερώνεται πως αγνοεί εντελώς το προηγηθέν Υποσχετικόν της 6 Ιουνίου το οποίο γράφτηκε δια χειρός του Αρχιγραμματέως της Κοινότητος, Ιωάννου Σκουζέ και φέρει τις υπογραφές των Εφόρων Αθηνών, του Γερουσιαστού Καλαμογδάρτη, και των τότε Καπετάνιων σαν προλογικό της συνθήκης των Οθωμανών.

Η πρώτη εισβολή των επαναστατών Ελλήνων στην Αθήνα έγινε το πρωί περί της 7ης  πμ., της 25 Απριλίου του 1821, ενώ αμέσως κατόπι άρχισε και η πολιορκία της Ακρόπολης που είχαν καταφύγει εκεί πανικόβλητοι οι Οθωμανοί.  Διακόπηκε η συνεχιζόμενη πολιορκία των Ελλήνων με την εισβολή του Ομέρ Βρυώνη στις 30 Ιουνίου 1821, ενώ άρχισαν μετά από τέσσερεις μήνες πάλι την πολιορκία, την 3η Νοεμβρίου του 1821 και που διήρκεσε μέχρι την παράδοση της Ακροπόλεως από τους Οθωμανούς, την 10ην Ιουνίου του 1822.  

 

Έρχονται επανωτά τα ερωτήματα ερευνώντας την ιστορία, παρά του Σουρμελή:

Ποιος ήταν ο Διονύσιος Σουρμελής; Άγνωστα τα περισσότερα στοιχεία για εκείνον!

Ποιοι έδωσαν λάθος πληροφορίες για να γραφτεί η ιστορία του Διονυσίου Σουρμελή και γιατί;

Το υποσχετικό και η συνθήκη πως βρέθηκαν/φυγαδεύτηκαν στα χέρια του Πρόξενου της Αυστρίας, Anton Prokesch von Osten; Και γιατί οι ιδιόρρυθμοι και πασίγνωστοι ιστορικοί Prokesch Osten και  George Finlay, περιέφεραν στην Ευρώπη όλη την πολύτιμο συλλογή με τα αρχεία του ιερού αγώνα;

 Επιβάλετε εσείς εκεί στη Κούλουρη (η διοίκηση) να αναζητήσετε άνθρωπο ιστοριομαθή για να συντάξει από την αρχή την δυναμική παρουσία της Σαλαμίνας στην ιστορία παρά του ιερού αγώνα του 1821!   

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 65ον .... ΝΙΚΟΣ ΜΑΘΕΣΗΣ (Τρελάκιας)

 

ΝΙΚΟΣ ΜΑΘΕΣΗΣ (Τρελάκιας)

Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΩΝ ΡΕΜΠΕΤΙΔΩΝ, ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΣΤΙΧΟΥ  

Ο Νίκος Μάθεσης ήταν πρωτοπόρος στιχουργός του λαϊκού και ρεμπέτικου τραγουδιού και βέβαια είχε καταφέρει να μπαίνει το όνομά του ως στιχουργού, προπολεμικά, στις πρώτες κιόλας ηχογραφήσεις δίσκων. Ο Κώστας Χατζηδουλής τον αναφέρει ως: “πατέρα των ρεμπέτηδων” (Εφημ.“Βραδυνή”,15-5-1975) και ως: “πρωτοπόρο και φυσικά Πατριάρχη του ρεμπέτικου στίχου” (σε επιστολή του προς τον Μάθεση,1-11-1974).

Όσον αφορά είναι γνωστά για τον πρώτο δίσκο με μπουζούκι (Μάρκο Βαμβακάρη) το 1933 και το ρόλο που έπαιξε ο Μάθεσης. Τα ίδια, περί μπουζουκιού, έχουν αναφέρει οι έγκριτοι και έγκυροι Ηλίας Πετρόπουλος (1968) και Κώστας Χατζηδουλής (1974), οι οποίοι τα έχουν δημοσιεύσει στα βιβλία τους, “Ρεμπέτικα τραγούδια”(σελ.261-262) και “Ρεμπέτικη ιστορία”(σελ.100-102) αντίστοιχα, χωρίς κανένα σχόλιο, αντίρρηση, παρατήρηση ή οποιαδήποτε άλλη ένσταση.
Επίσης τα όσα λέει ο ειδικός επιστήμονας Στάθης Δαμιανάκος σε δικό τους posting, ο Κώστας Φέρρης και ο Φραγκίσκος (Frank).

Ξαφνικά πλησιάζει ένας της Ασφάλειας και λέει του Μάθεση ότι "εσείς μας βάζετε και στο γραμμόφωνο (εννοούσε τους δίσκους) και μας προκαλείτε". Κουβέντα στην κουβέντα ο Μάθεσης – είπαμε τρελός και μάγκας, αρπάχτηκε μ' αυτόνε. Χάλασε ο κόσμος εκείνη τη μέρα. Έβρισε άσχημα ο Μάθεσης. "Θα σου βάλω έναν αργιλέ στον πάτο, ρε πούσ@η, γ@μώ το στέμμα σου", του λέγε ο Μάθεσης. Τελικά ο αστυφύλακας έφυγε άρον-άρον χωρίς να προσπαθήσει να πιάσει τον Μάθεση. Τον φοβότανε γιατί ο Μάθεσης μόλις είχε βγει από τη φυλακή, από έναν φόνο που είχε κάνει στη ψαραγορά, μέρα μεσημέρι. Δεν κώλωνε ο Μάθεσης, ήταν παλληκάρι. Ευέξαπτος και νταής λοιπόν ο πατριάρχης του ρεμπέτικου στίχου που είχε μπλεχτεί και σε καυγά με τον Μάρκο Βαμβακάρη: "Παίρνω το πιρούνι, αρχίζω τον Μάρκο στα μπινελίκια και του καρφώνω το πιρούνι στον κώλο. Παίρνω κι άλλο μετά και του το καρφώνω κι αυτό στον κώλο. Και λίγο του ήτανε….

Οι λόγοι είναι τούτοι που ο Βαμβακάρης κατηγόρησε στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του τον Νίκο Μάθεση! Υπόψη σας θέτω το βιογραφικό βιβλίο του Μάρκου Βαμβακάρη εκδόθηκε μετά τον θάνατο του Νίκου Μάθεση το 1975, διότι με τις χασισοπεριγραφές, τους τεκέδες, και τα πορνεία, γενικά με όλο το περιθώριο που αναφέρετε και περιγράφει ήταν αδύνατον λόγω λογοκρισίας να κυκλοφορούσε επί δικτατορίας (όπως λέγουν κάποιοι) και τελικώς κυκλοφόρησε το 1978.

ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 64ον... Περί του θαυματουργού και σταυροπηγιακού ιερού ναού Αγίου Δημητρίου Σαλαμίνας, κτίσις 1806.

 Περί του θαυματουργού και σταυροπηγιακού ιερού ναού Αγίου Δημητρίου Σαλαμίνας κτίσις 1806.

Ο ιερός σταυροπηγιακός ναός Αγίου Δημητρίου στη Κούλουρη μετά την επέκτασή του το 1973.

Σταυροπηγιακός Ναός ή Σταυροπηγιακή Μονή χαρακτηρίζεται ο ναός είτε η μονή που εντάσσεται απευθείας στο Πατριαρχείο και κατά συνέπεια αποσυνδέεται από την διοικητική εποπτεία του επιχώριου μητροπολίτη ή επισκόπου, είτε των Οθωμανικών τοπικών αρχών (όταν υπήρξε επί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας).

Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία, ο Πατριάρχης έχει το δικαίωμα κατά την ίδρυση είτε παραχώρηση στην απόλυτη εξουσία του Οικουμενικού εκκλησία ή μονή σε περιοχή της δικαιοδοσίας του να χορηγεί σταυρό, ο οποίος τοποθετείται στα θεμέλια του ναού ή της μονής και θεμελιώνει την άμεση εξάρτησή τους από αυτόν.

Η λέξη σταυροπηγιακός/ή είναι σύνθετη (σταυρός + πήγνυμι) και πηγάζει από την αρχαία παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία προβλέπει τη δικαιοδοσία του Πατριάρχη αφού έχει ήδη ο σταυρός τοποθετηθεί στα θεμέλια της εκκλησίας είτε της μονής, μια πράξη που οδηγεί στην εξάρτηση πλέω της εκκλησιαστικής ενορίας ή μονής από εκείνον.

Μέγα πλεονέκτημα ήταν η μεταφορά σε αυτές τις εκκλησίες και μονές των προνομίων που απολάμβανε το Πατριαρχείο από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, προνόμια που περιλάμβαναν την παροχή εδαφικών εκτάσεων και την απαγόρευση απαλλοτρίωσής τους στο μέλλον από το Οθωμανικό κράτος. Επίσης και την επιδιόρθωση δίχως εμπόδια ή ποινές κάποιας παλαιότερης χρονολογικά εκκλησίας που υπήρχε.

Το Σταυροπήγιο του ιερού ναού Αγίου Δημητρίου έγινε σε μια πολύ δύσκολη εποχή για την ορθοδοξία και υπό την αυστηρή φορολογία των Οθωμανών. Η οικογένεια Μάθεση μη αντέχοντας να εκκλησιάζεται σένα με πολύ επισφαλή υλικά κτήριο, που ο ξεροπόταμος Μαράκας όταν με τις νεροποντές φούσκωνε, κατέτρωγε τα σαθρά υλικά του ναού.

Ο Γιωργάκης Μάθεσης μαζί με τον ιερέα Παπαδημήτρη και τον πρωτότοκο γιό του Γιωργάκη τον Ανάργυρο, αναχώρησαν από την Κούλουρη, περί τα μέσα του 1805 για την Κωνσταντινούπολή. Αναφέρεται πως πλήρωσαν όλοι στην οικογένεια Μάθεση για την ανέγερση ενός τεμένους ώστε να πάρουν την άδεια από τον Σουλτάνο Σελίμ Γ’ και να ανοικοδομήσουν την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που ήδη κατέρρεε. Καθώς και με την επίσκεψή τους στον  Πατριάρχη Καλλίνικο Ε΄ ο οποίος ‘’έκαρε’’ τον μικρό Ανάργυρο στον εκκλησιαστικό βαθμό του Αναγνώστη της Ορθοδοξίας, ο βαθμός τούτος έχει να κάνει με την ανάγνωση αγιογραφικών κειμένων, τα οποία αναγιγνώσκονται στις χριστιανικές ακολουθίες κατά την τέλεση των Ιερών Μυστηρίων.

Ο Πατριάρχης Καλλίνικος Ε΄ περιγράφεται ως ιδιαίτερα ελεήμων, θερμός προστάτης της ελληνικής παιδείας. Ο οποίος ανήγειρε κτήριο στην Ξηροκρήνη (Κουρούτσεσμε), στο οποίο στεγάστηκε η Πατριαρχική Σχολή Ξηροκρήνης (μετέπειτα Μεγάλη του Γένους Σχολή), πράγμα το οποίο φαίνεται ότι κατόρθωσε χάρη στην εύνοια του Σουλτάνου Σελίμ Γ΄. Συνέβαλε στην εύρυθμη λειτουργία της μοναστικής πολιτείας του Άθω εκδίδοντας πατριαρχικά σιγίλια σχετικά με την κοινοβιοποίηση ιδιόρρυθμων μονών: Σίμωνος Πέτρας, Εσφιγμένου (Δεκέμβριος 1801), Ξενοφώντος (Σεπτέμβριος 1802), Αγίου Παντελεήμονος (Αύγουστος 1803), Διονυσίου (1805), την οριακή διαφορά των μονών Αγίου Παντελεήμονος-Μεγίστης Λαύρας (Σεπτέμβριος 1802), την επικύρωση των ορίων της μονής Κωνσταμονίτου (Ιανουάριος 1803), τους Σταυρούς και σφραγήδες του, για τους σταυροπήγιους  ναούς του Μυστρα και στην Κούλουρη κοκ.

Η σφραγίδα του Οικουμενικού Πατριάρχη Καλλίνικου Ε΄

Ο Ανάργυρος Μάθεσης περί το 1825 ως νόμιμος επίτροπος και αναγνώστης του ιερού ναού Αγίου Δημητρίου Σαλαμίνας έθεσε μέρος από τα οστά του ήρωα και κτήτορα του αυτού ιερού ναού πατέρα του, Γιωργάκη Μάθεση, μαζί με το σταυρό του Οικουμενικού Πατριάρχη όπου δήλωνε το σταυροπήγιο σε μικρή κρύπτη του τρούλου (τούτο ήταν αρχαία παράδοση της Ορθόδοξης εκκλησίας).

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 63ον.... ‘’Ο Άι Γιώργης στα βουνά (κτηνοτροφία) κι ο Άι Δημήτρης πεδινά (γεωργία)’’.

 

                                 Το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Δημητρίου στο Γκίνανι

                                                   Οργανοπαίχτης του Ταμπουρά στα χρόνια του 1821

‘’Ο Άι Γιώργης στα βουνά (κτηνοτροφία) κι ο Άι Δημήτρης πεδινά (γεωργία)’’.

Ο προπάππος μας Αργύρης Μάθεσης, είχε κάποια πατρικά χωράφια προς τα παλούκια της Σαλαμίνας που τα όργωνε και προίκα είχε από την γυναίκα του και προγιαγιά μας Τασσώ το γένος Παχή, επάνω στο Γκίνανι, ένα μεγάλο τόπο βοσκής για καματερά (δυο-τρεις Αγελάδες) και αιγοπρόβατα.

Κάθε χρόνο, ο Αργύρης με την Τασσώ και όλη την οικογένεια, παραμονές του Αγίου Γεωργίου ανέβαιναν με τα ζώα τους στο Γκίνανι όπου ο πατέρας της Τασσώ ήταν ο συντηρητής της σταυροειδές εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Δημητρίου.  Παραμονές πάλι του Αγίου Δημητρίου κατέβαιναν στη Κούλουρη.  

Μετά το 1821 άγνωστοι οργανοπαίχτες μπουζουκοταμπουράδων 

Ο προπάππος μας έλεγε: ‘’Ο Αί Γιώργης στα βουνά κι ο Άι Δημήτρης πεδινά να μας βρει και του χρόνου.’’

Ο δικός του βέβαια προπάππος, Γιωργάκης Μάθεσης ήταν ο κτήτορας του ιστορικού Ναού του Αγίου Δημητρίου το 1806, στη πόλη της Σαλαμίνας και συγχρόνως αγωνιστής του ιερού αγώνα της παλιγγενεσίας όπου έπεσε ηρωικός στη μάχη μαζί με τον γιό του Κοσμά στην πρώτη απελευθέρωση της Ακρόπολης των Αθηνών.

Ο παππούς του προπάππου μας λεγόταν κι αυτός Ανάργυρος. Θείοι του ήταν οι Μπιρμπίληδες ή Βιρβίλιδες Δημογέροντες, Δήμαρχοι κι αγωνιστές της Σαλαμίνας (αδέλφια της μητέρας του Γαρέφως) και παππούς του, ο άρχοντας της Σαλαμίνας ο γερό Κόλιας (Νικόλας) Μπιρμίλης.

Τούτους ο προγονός μας ο Ανάργυρος, ήταν άνθρωπος του κεφιού των μουσικών οργάνων (αναφέρουν ότι έπαιζε καταπληκτικό ταμπουρομπουζούκο κι απ’ την άλλη χέρα είχε τα άρματα) και των πανηγυριών. Μαζί με τον αδελφό του Νικόλα (εκείνος με το παρανόμι Κολοβός) είχαν κάνει, γύρω στο 1850, ένα είδος επαγγελματικής μουσικής κομπανίας και γυρόφερναν τα χωριά της Σαλαμίνας, της Μεγαρίδας και των υπόλοιπων νησιών του Αργοσαρωνικού.    

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 62ον Οι χουρμάδες απ’ τη Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου στα Λεμόνια

 

Οι χουρμάδες απ’ τη Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου στα Λεμόνια.  

Ήταν αγίνωτοι χουρμάδες που δεν τρωγόταν, αλλά (όπως μας έλεγαν) είχα μυστικές άγιες δυνάμεις καθώς μας ευλογούσαν και μας έδιναν δύναμη ώστε τον επερχόμενο Χειμώνα να μην αρρωσταίνουμε. Σχεδόν κάθε χρόνο -μετά από κάνα δυο μέρες την εορτή του Αγίου Νικολάου- η θεία Μαρίκα έφερνε κάτι σκληρά στρογγυλά και μακρόστενα φρουτάκια που τα έλεγε: ‘’ευλογία του Αγίου Νικολάου από το νησί’’, όπου μαζί με δυο φύλλα της χουρμαδιάς σε σχήμα Σταυρού μας τα χτυπούσε ελαφρά στο κούτελο.

Ήταν μια παράδοση από την Κούλουρη καθώς οι πιστοί ανέβαιναν σε κάτι επικίνδυνες ξύλινες σκάλες στη μοναδική Χουρμαδιά έξω από το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου ανήμερα της γιορτής Του και συνέλεγαν άγουρους τους καρπούς της.

Ο απλός λαός μέχρι να εμφανιστούν η πενικιλίνη τη δεκαετία του 1950 και τα άλλα φαρμακεύτηκα αντιβιοτικά αργότερα, έδινε επί χιλιάδες χρόνια μεγάλη σημασία στα φυτικά βότανα και ‘’ματζούνια’’ για τις αρρώστιες και την αρνητική ενέργεια που τους  ταλαιπωρούσαν.  Η εκκλησία με την πάροδο των χρόνων έχει εντάξει όλη ετούτη τη βοτανολογική λαϊκή δοξασία στους κόλπους Της και έτσι έχουμε τα δαφνόφυλλα, τον βασιλικό, το ροζ μαρί και τόσα άλλα φυτά εν είδη ευλογίας…  

Ενώ στην Ιερά μονή του Αγίου Νικολάου στα Λεμόνια της Σαλαμίνας είχαν δώσει τη λατρεία τους στην έξωθεν του περιβόλου του μοναστηριού την Χουρμαδιά!   

Οι συλλογή των άγουρων χουρμάδων ανήμερα του Αγίου Νικολάου Λεμονίων Σαλαμίνας. 

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΑΘΕΣΗ μέρος 61ον... Ο ΡΕΜΠΕΤΗΣ ΝΙΚΟΣ ΜΑΘΕΣΗΣ

 

Ο ΡΕΜΠΕΤΗΣ ΝΙΚΟΣ ΜΑΘΕΣΗΣ

 

Ριζοσπάστης 22/5/1975 σελίδα 4.

 

Το άρθρο υπογράφει: ο Χάρης Βρόντος.

 

Αθόρυβα σ΄ αντίθεση με την πεισματική και βουερή ζωή των πρώτων δεκαετιών της ζωής του, έσβησε πριν περίπου ένα μήνα (27/4/1975), ο ρεμπέτης Νίκος Μάθεσης.

Έξυπνος και γνήσιος δουλευτής του στίχου άφησε για κληρονομιά, ένα έργο ενδεικτικό του ψυχισμού, όχι της γενιάς του μόνο, μα –κύρια- ενός κόσμου, που αν και ιστορικά έχει πια μετουσιωθεί μιλάει ακόμα έντονα σε μας τους ‘’άλλους’’.

Ο Μάθεσης γεννήθηκε στα 1907 στη Σαλαμίνα. Οι πρόγονοί του που κράταγαν απ’ το Βυζάντιο, την Ιωνία της Μ. Ασίας κατέφυγαν στη Σαλαμίνα πριν το 1770 και τα Ορλωφικά.

Ο ίδιος συχνά έλεγε πως κράταγε από ‘’γένος μεγάλο’’ . Πραγματικά ο προπάππους του Γιωργάκης χρημάτισε (δημογέροντας), ενώ ο πατέρας του Γιώργος ήταν μεγαλέμπορος ιχθύων, στην αγορά του Πειραιά καθώς είχε δυο πάγκους/μαγαζιά. Πολλοί μάλιστα απ’ την οικογένειά του είχαν σπουδαίες θέσεις στον τόπο τους.   

Ο Αναγνώστης Μάθεσης (αδελφός του παππού του Νίκου) που στην εποχή του Όθωνα ήταν καπετάνιος (το άρθρο γράφει: ‘’σε καράβι μάλλον’’), και η αλήθεια είναι ό,τι ήταν  αγωνιστής του ιερού αγώνα, έπαιζε καλό μπουζούκι.

Ο Νίκος Μάθεσης επαγγέλονταν τον ψαρά. Στέκι του είχε την κεντρική αγορά του Πειραιά. Στην κλειστή κοινωνία των ρεμπέτηδων είχε μπει από μικρός. Ωστόσο στίχους άρχισε να γράφει αργότερα, στα 1930.

‘’Εγώ από πιτσιρίκος ήμουνα λιγάκι ζωηρός. Μπήκα νωρίς στη πιάτσα… Ήμουνα ντερβισόπαιδο και πάντα ντυμένος στην πέννα’’. Όλοι οι κουτσαβάκηδες με υπολογίζανε, κι όλοι όσοι καταλάβαιναν από μπουζούκι, όλοι όσοι αναζητούσαν τη γνησιότητα στη μουσική και τα αισθήματα’’.

Εκεί και στο διάστημα 1920 μέχρι το 1936 (μόλις επιβλήθηκε η Δικτατορία του Μεταξά, ο Μπάτης, ο Ανέστης, ο Μάρκος, ο Κερομύτης, ο Στράτος κι ο Παπαϊωάννου έφυγαν για την Θεσσαλονίκη όπου εμφανιζόταν σαν κομπανία) ζούσαν οι πιο αντιπροσωπευτικοί τύποι των ρεμπέτηδων: στους παραπάνω ας προσθέσει κανείς τον Σκριβάνο, τον ίδιο τον Μάθεση, τον Χατζηχρήστο, τον Δελιά, τον Γενίτσαρη κι άλλους που έμειναν παρ΄ όλου  το κυνήγημα της ‘’Μπατσαρίας’’. Επίκεντρο όλοι τους  είχαν την συνοικία Καραϊσκάκη.   

Ο Μάθεσης που άνηκε στην κατηγορία των λ ό γ η δ ω ν (έτσι αποκαλούσαν αυτούς που έγραφαν στίχους- λόγια δηλαδή) αν κι όχι με την έννοια που μπορεί κανείς να χαρακτηρίσει την Παπαγιαννοπούλου, τον Ρούτσο ή τον Κολοκοτρώνη, δημιούργησε ένα θρύλο γύρω απ’ τα’ όνομά του.

Μπεσαλής κι αντάμης (βαρύς, σέρτικος άντρας), είχε, όπως όλοι οι ρεμπέτες τη δικιά του κοσμοθεώρηση. Πιο αυστηρός κι΄ απότομος στην υπεράσπιση του κουρμπέτικου φιλότιμου όταν (κι αυτό συνέβαινε πολλές φορές) απ΄τα μέσα ή έξω θίγονταν, έφτασε στον φόνο. Οι παραξενιές, οι ιδιομορφίες κι η κυκλοθυμικότητα του χαρακτήρα του, έκαναν τον περίγυρό του να του κολλήσει το παρανόμι ‘’τρελάκιας’’.

Ο μουσικολόγος Μάρκος Δραγούμης, αυτοπρόσωπα γνώρισε τον Μάθεση και την παρέα του, μου ανέφερε πως όλοι που τον ήξεραν είχαν να λένε  για την παλληκαριά και την σκληρή επιμονή του. Συγκεκριμένα όταν ο Μάθεσης έπρεπε να κάνει εγχείρηση, γιατί είχε καρκίνο του λάρυγγα δεν άφησε με κανένα τρόπο τους γιατρούς να τον υπνώσουν. Έλεγε: ‘’εμένα τίποτα δεν με φοβίζει’’.

Τέτοιος λοιπόν μα κι άλλος –αμέτρητος κι ίσος από άποψη ‘’ηθική’’ ήταν ο Μάθεσης.

Το τάλαντό του όμως δεν σταμάταγε στους στίχους του, ήταν καλός ζωγράφος και θαυμάσιος σκιτσογράφος. 

Σπάνιο δωρισμένο έργο του Νίκου Μάθεση δωρισμένο σε φίλο στην Σαλαμίνα

Τους πρώτους στίχους του τους μελοποίησαν ο Μίμης Ανδριανός, ο Δημήτρης Μπαρούσης ή Λορέντζος, ο Στελλάκης Περπινιάδης, και ο Μανώλης Χρυσοφάκης ή Φιστιξής.

Το 1931, ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο στην ΟDΕΟΝ. Εκεί που αργότερα πήγε τον Βαμβακάρη.

Ο πίνακας τραγουδιών που ακολουθεί ίσως να ‘ναι λειψός (δώρισε πάρα πολλούς στοίχους σε συνθέτες κι άλλους). Όμως πιστεύω πως περιέχει ένα μεγάλο ποσοστό της προσωπικότητάς του στοιχουργικού του έργου.

·        ‘’Ο γεωργός’’, μουσική Μίμης Ανδριανός φωνή Γιώργος Παπασιδέρης 1931.

·        ‘’Ο Νίκος ο Τρελάκιας’’, (ζεϊμπέκικο με μουσική Αρτέμη ή Δελιά το 1933).

·        ‘’Ο Τρελάκιας’’, επίσης (αντάμικο ζείμπέκικο σε μουσική και κάποια παραλλαγή από τον Γιω. Μουφλουζέλη 1972)

·        ‘’Μες του Νικήτα τον τεκέ΄΄, (χασάπικο που κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1932 –ο Πετρόπουλος αναφέρει πως κυκλοφόρησε το 1931, πράγμα που είναι λαθεμένο μια κι η πρώτη ηχογράφηση του τραγουδιού του Μάθεση έγινε το 1932).

·        ΄΄Σταμάτησε ο τσαμπουκάς’’, (αντάμικο ζεϊμπέκικο). Βγήκε σε δίσκο το 1932 σε μουσική Πέτρου Κυριακού.

·        ‘’Αρρώστησα μανούλα μου’’, (ζειμπέκικο με μουσική Στελλάκη Περπινιάδη).  

·        ‘’Κουλουριώτισσα’’, (χασάπικο με μουσική του Δ. Μπαρούση - 1935)

·        ‘’Μπαρμπουτατζής’’ (αργό ζεϊμπέκικος με μουσική Μανώλη Χρυσοφάκη 1936)

·        ‘’Η Γάτα’’, (χασάπικο που κυκλοφόρησε το 1936 και 1965)

·        ‘’Μας κυνηγούν τον αργιλέ’’, (αντάμικο ζειμπέκικο με μουσική Δημ. Μπαρουσή ή Λορέτζου.

 Γράφτηκε το 1935).

·        ‘’Σου’ χα χαρίσει μια καρδιά’’ (1938, τραγούδι Κωνσταντινίδης - Παπαϊωάννου

), με μουσική του Γιάννη Παπαϊωάννου. Και 1968 με τον Χρηστάκι που το ακούμε εδώ

·        ‘’Μαύρα τα βλέπω’’, (χασάπικο του Τσιτσάνη. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1949, αλλ’ αποσύρθηκε λόγω απαγορευτικής διάταξης της ΑΔΧΚΜ).

·         ‘’Άτιμο ζάρι που κυλάς’’, (ζεϊμπέκικος μουσική Τσιτσάνη 1950).

·        ‘’Σε διώξαν απ’ την Κοκκινιά’’, (ζειμπέκικος με μουσική Τσιτάνη. Κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1950)     

·        ‘’Ο νοικοκύρης’’, ζεϊμπέκικο κουλουριώτικο με μουσική Τσιτσάνη 1950.

·        ‘’ Ψεύτικε κόσμε’’, με μουσική Τζουανάκος 1951.

Τα τραγούδια πριν την επανάσταση του 1821

 

Οι ραγιάδες, στην πλειοψηφία τους, ήσαν άνθρωποι αμόρφωτοι, αγράμματοι γίνονται όμως ανώνυμοι δημοτικοί στιχουργοί καθώς γνωρίζουν πως με το λόγο εμπνέουν και συμπαρασύρουν κι άλλους Έλληνες στον αγώνα για την απελευθέρωση με τα ποιητικά τους πονήματα. Έτσι η προφορική ιστορία περνά μέσα από τα δημοτικά τραγούδια, καθώς ετούτα έχουν το μοναδικό χαρακτηριστικό της παρότρυνσης για την λευτεριά. Δεν έδιναν μόνο το θάρρος και την ελπίδα, αλλά απέπνεαν τη σιγουριά ότι ήταν ικανοί και έτοιμοι για να επαναστατήσουν κατά των δυναστών τους.

Μοναδικός τους στόχος εκείνων των τραγουδιών ήταν να θρέψουν την ελπίδα και να τονώσουν το εθνικό αίσθημα για την επανάσταση και την απελευθέρωση από τα δεσμά της σκληρής φορολογίας των μουσουλμάνων.

Στον ορθόδοξο πληθυσμό του ελλαδικού χώρου τα τραγούδια είναι δημιουργήματα μιας συγκεκριμένης περιόδου της Τουρκοκρατίας, και πιθανό μετά τον 16ο αιώνα ενώ στα θέματά τους διαφαίνεται το παιδομάζωμα, η επαναστατική δράση των κλεφτών και των αρματολών. Στους στίχους εγκωμιάζεται η ζωή, τα κατορθώματα, η νικηφόρα μάχη ή ο ένδοξος θάνατός τους ενώ μοιρολογούν για το παιδομάζωμα. Μολονότι αναφέρονται σε ιστορικά γεγο­νότα, δεν περιλαμβάνουν ακριβή διήγηση, ούτε προσήλωση σε συγκε­κριμένα πρόσωπα. Εδώ οι ήρωες, σε αντίθεση από τα ακριτικά, δεν έχουν υπερφυσικές ικανότητες και είναι απλοί θνητοί που μπορούν να επαναστατήσουν απέναντι στην Οθωμανική αυτοκρατορία. 

 

‘’Παιδομάζωμα’’

 

Ανάθεμα σε, βρε Πασιά (Βασιλιά), και τρις ανάθεμά σε
με το κακόν οπόκαμες, με το κακό που κάνεις!
Στέλνεις, τραβάς τους γέροντάς, τους πρώτους, τους παπάδες,
να μάσεις παιδομάζωμα, να κάμεις Γιανιτσάρους.
Κλαιν οι μανάδες τα παιδιά, κ’ οι αδερφές τ’ αδέρφια,
κλαίγω κ’ εγώ και καίγομαι κι όσο να ζω θα κλαίγω
πέρσι πήραν το βλάμη (αδερφό) μου, φέτο τον μοναχό (γιό) μου.

 

‘’Του Μπουκουβάλα’’

 

Τι νά ναι ο αχός που γίνεται κ' η ταραχή η μεγάλη,
'ς τη μέση 'ς το Κεράσοβο και 'ς τη μεγάλη χώρα;
Ο Μπουκουβάλας πολεμάει με τους Μουσουχουσαίους.
Πέφτουν τα βόλια σα βροχή, και τα βουνά βογγάνε.
Κ' ένα πουλάκι φώναξε ναπό ψηλό κλαράκι.
"Πάψε, Γιάννη μ', τον πόλεμο, πάψε και το τουφέκι,
να κατακάτση ο κουρνιαχτός, να σηκωθή η αντάρα,
να μετρηθή κ' η κλεφτουριά, να μετρηθή τασκέρι."
Μετριούνται οι Τούρκοι τρεις φοραίς και λείπουν πεντακόσιοι,
μετριούνται τα κλεφτόπουλα και λείπουν τρεις λεβένταις.

 

Οι αντιπροτάσεις που βλέπουμε να αναπτύσσονται στους διαλόγους των προεπαναστατικών τραγουδιών (όπως των παρακάτω στίχους) είναι μεταξύ Οθωμανών, πλούσιων κατά φτωχών ή κυρίων κατά δούλων, γαιοκτημόνων κατά μικροκαλλιεργητών, αρχόντων που συνήθως ήταν δημογέροντες και κατά ραγιάδων.

 

‘’….Εγώ ραγιάς δε γένομαι, Τούρκους δεν προσκυνάω,

δεν προσκυνώ τους άρχοντες και τους κοτζαμπάσηδες (δημογέροντες),

μον’ καρτερώ την άνοιξη, να ’ρθουν τα χελιδόνια,

να βγουν οι σπάθες (βλάχες) στα βουνά, να βγουν τα γιαταγάνια (βλαχοπούλες)…’’

 

‘’Για το νεκρικό ταξίδι (Πειραιά - Σαλαμίνα), του Αρχιστράτηγου Γεωργίου Καραϊσκάκη’’

‘’…Μαρτυράτε το Φραντζέζοι

πέστε το και σεις Ηγγλέζοι

π(ου) η σωρός του μέσ’ στη σκούνα

την Τουρκιά κι εσάς τρομάζει…’’

 

‘’Το τραγούδι του Κολοκοτρώνη’’

 

Σιμά τρώμε και πίνουμε και λιανοτραγουδούμε

δεν κάνουμε κ ένα καλό, καλό για την ψυχή μας:

-κόσμος φκειάνουν τζαμιά, φκειάνουν και μοναστήρια-

να πάμε να καρτερήσουμε ς’ της Τρίχας το γεφύρι,

θε να περάση ο βειβόντας με τους αλυσωμένους,

να κόψουμε τους άλυσους να βγουν οι σκλαβωμένοι;

 

‘’Η ιστορία ΣΟΥΒΛΑΚΙ και η επιστροφή του σαν αντιδάνειο στην Ελλάδα’’

 

Σχάρα ελληνική αρχαία για τον οβελίσκο (σουβλάκι)

Το σουβλάκι, είναι πάνω από κάθε κοινωνική και ταξική διαφορά. Είναι μια λιχουδιά για κάθε Έλληνα που στηρίζει τις ρίζες του, αλλά και για κάθε τουρίστα που θέλει να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό, χορταστικό και αρκετά φθηνό φαγητό.

Το σουβλάκι είναι γνωστό σε εμάς από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας. Τότε το λέγανε ‘’οβελίσκο’’  (από τη λέξη οβελός = ξύλινη ή σιδερένια σούβλα γα ψήσιμο κρέατος στην θράκα). Αναφέρεται τακτικά, όπως στα ομηρικά έπη με τον Αχιλλέα να ψήνει στη θράκα κομμάτια κρέατος, σε έργα του Αριστοφάνη, του Ξενοφώντος και του Αριστοτέλη. Στον αρχαίο επίσης γαστρονομικό οδηγό, το έργο ‘’Δειπνοσοφισταί’’, περιλαμβάνεται η πρώτη συνταγή για το τυλιχτό σουβλάκι όπου λεγόταν ‘’Κάνδαυλος’’ και περιείχε κομμάτια από κρέας ψητό, τυρί, πίτα και άνηθο στην άνθραξ, μισοκαμμένα κάρβουνα.

Χρειάστηκε να περάσουν οι χιλιετηρίδες, ίσαμε το 1920 μΧ για να φάμε με αντιδάνειο πάλι, τυλιχτό σουβλάκι στην Ελλάδα και μάλιστα τη δεκαετία του 1924 καθώς το σουβλάκι αρχίζει να διαδίδεται σε προσφυγικές γειτονιές, όπως π.χ. στον Κορυδαλλό, Νίκαια ενώ  αμέσως μετά τη Νίκαια με το ‘’Αιγυπτιακόν’’, ανοίγει ακόμα ένα Αιγυπτιακόν στην Αθήνα, στην οδό Βραχείας 9 (τη σημερινή Μητροπόλεως), στη γωνία με την πλατεία Μοναστηρακίου. (Το μαγαζί αυτό σήμερα ανήκει στον Σπύρο Μπαϊρακτάρη.)

Στον Πειραιά γίνεται η επίσημη εμφάνισή του από έναν Κωνσταντινουπολίτη μετανάστη. Ακολουθώντας, εκείνος όμως την πολίτικη παράδοση – βέβαια από τα ρωμαϊκά ακόμη χρόνια, μικροπωλητές πωλούσαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης σουβλάκι με πίτα – έφτιαξε λοιπόν στο μαγαζί του το πρώτο τυλιχτό, αρχικά με κεμπάπ (κομματάκια κρέας σε καλαμάκι), το οποίο εκτός από το κρέας περιλάμβανε ντομάτα, κρεμμύδι λουσμένο με μαϊντανό, ελάχιστο γιαούρτι με άνηθο και ζεστή κόκκινη σάλτσα ντομάτας (καυτερή είτε σύνηθες).

Στην πάροδο των ετών όμως πήρε διαφορετική πορεία και το πιο προβεβλημένο είδος στα ψητοπωλεία έγινε ο Γύρος! Ονομάστηκε έτσι επειδή τα κομμάτια κρέατος από τα οποία αποτελείται, τοποθετούνται σε μια κατακόρυφη μεταλλική σούβλα και περιστρέφονται γύρω από τον άξονα τους για να ψηθεί σε όλες τις μεριές! Ο γύρος αρχικά φτιαχνόταν από κιμά, κάτι που απαγορεύθηκε με αγορανομική διάταξη του 2005, και οι πλέον διαδεδομένοι είναι: ο Γύρος Χοιρινός και ο Γύρος Κοτόπουλο είτε Γύρος Αρνιού! 

Σαν μερίδα φαγητού είναι μια ολοκληρωμένη διότι εμπεριέχει όλα τα κλασσικά θρεπτικά συστατικά που συναντάμε στις περισσότερες τροφές (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη), βιταμίνες του συμπλέγματος Β (θειαμίνη, νιασίνη, κυανοκοβαλαμίνη κτλ) μαζί με άλλα ιχνοστοιχεία και μέταλλα.